Lesson 14: Мәдениеттердің қиылысуы

Қызмет басшылығы қауымның міндеті әлемге Ізгі Хабар жеткізу болғандықтан және қауымның рухани бірлігі мәдениеттер арасындағы қызметті мүмкін ететіндіктен, көбінесе мәдениеттер арасында болады.

Басқа мәдениетте қызмет ететін адам көбінесе оның дайындығына және жіберген ұйымындағы мәртебесіне байланысты көшбасшы болып саналады. Сондықтан мәдениетаралық қызметтегі адам көшбасшылықты үйренуі керек.

► Бірнеше мәдениетті қамтитын қауым туралы қандай мысалдарды білесіз?

Мәдениетаралық көшбасшылық екі немесе одан да көп мәдени дәстүрге жататын адамдарды сізбен бірге сенімді қоғамдастықты құруға қатысуға, содан кейін сізге еріп, сенімнің мақсат-аянына жету үшін сізден қуат алуға шабыттандырады.[1]

[2]Сенім қоғамдастығын құру

Алдымен, бірге өмір сүретін қоғамдастықты құрыңыз, содан кейін сол қоғамдастықтың істей алатын мақсат-аянын табыңыз. Тұрақты қоғамдастық құрылғанға дейін қауым шағын командадан басталуы мүмкін. Қауым дамып келе жатқанда, онда қауым өмірінің барлық аспектілері болуы керек. Ол үшін команда бұл туралы мақсатты ойлауы керек, әсіресе егер команда негізінен шетелдіктерден құралса. Олар «біз және олар» дегеннен бас тартуы керек.

Сенім қалай дамиды? Бұл мақсатты болуы керек. Бұл тәуекел мен болу керек қателерді және түзетулер енгізу мен қарым-қатынас құруға жеткілікті махаббат пен адалдықты талап етеді. Егер олар қарым-қатынаста болмаса, қарым-қатынас үстіртін болады және шынайы сенім болмайды.

► Мұндай адамдарға сену нені білдіреді?

«Шабыттандыру» деген не? Бұл жағымды сезімдерді тудырудан да артық. Оған қарым-қатынас орнату және ынталандыру әрекеттері кіреді. Бұл топ мүшелерінің сенімін де, моральдық рухын да қажет етеді.

Табанды сенімнің мақсат-аяны

Қызмет басшылығы үшін табанды сенімнің мақсат-аяны Ізгі хабарды, қасиетті өмірді, қауымды және Ізгі Хабардың таралуын қамтиды. Олардың жаңа мәдениетте қалай көрінетінін болжауға асықпаңыз.

Неліктен бұл жерде табанды сөзі қолданылған? Мұнда айтылған мақсат-аян берілуді қажет ететін Киелі кітаптағы талапқа сай болуы қажет. Бұл мақсат-аян топ мүшелерін күрделі міндеттемеге шабыттандыруы керек.

Жол көрсету

Көшбасшы өмірі арқылы үлгі көрсетуі керек – бұл қасындағы адамдардан бастап, басқа адамдарға әсер ету арқылы кеңейе беруі қажет. Ол мақсат-аянның өмірде қалай көрінетінін көрсететін топ құруға көмектесуі керек.

Басқаларды еруге шақыру

Ол басқаларды мақсат-аянды орындауға шақырады. Ол мұны жеке қарым-қатынаста, жеке адамдарға тәлімгерлік ету, оқыту және адамдарды жауапкершілікке шақыру арқылы жасайды.

Артынан еретіндерді жабдықтау

Нағыз көшбасшы басқаларға жауапкершілік жүктейді. Ол тәуекел етуге қорықпайды, шығармашылыққа мүмкіндік береді және топтағыларға өздерін көрсетуге мүмкіндіктер жасайды.

► Көшбасшылықтың осындай тәсілі туралы не ойлайсыз? Жақсы жақтары қандай? Қандай қиындықтар болуы мүмкін?

Кейбір мәдениеттерде көшбасшылық лауазымға тек ұзақ жылдар бойы ұйымға адал болған адамды қояды. Бір мәдениеттегі көшбасшылар әлеуетті көшбасшыларды он жыл бойы бақылау керек екенін айтты. Бұл мәдениеттерде жаңадан келген адамның жоғары лауазымдарға ауысуы қиын. Миссионерлер кейде ерекше қабілетті қажет ететін лауазымға тағайындалуға ұмтылғанда көңілі қалады, өйткені жергілікті басшылар ерекше қабілеті жоғары адамды ол лауазымға қоймай, өзін дәлелдеген, ұзақ уақыт бойы адал болған адамды қойғысы келеді.

Арнольд аудармашы жай ғана жақсы жұмыс істейтін адам болып табылатын мәдениетте жылдар бойы миссионер болып жұмыс істеді. Арнольд адамды жақсы танымаса да, ол жақсы жұмыс істей алатын адамды алуға тырысатын.

Енді Арнольд аудармашы жұмысы ұйымдағы жоғары лауазым болып саналатын мәдениетте жұмыс істеді. Басшылар қауымның адал мүшесі деп білетін аудармашыны ғана алатын. Қауымда жақсы аударатын аудармашы болса да, Арнольдқа кейде қауымда уағызды жақсы аудара алмайтын аудармашымен айтуға тура келетін.

Кейбір мәдениеттерде білім мен таланттан гөрі жас пен тәжірибені бағалайды. Миссионерлер көбінесе жастарды оқытады, өйткені олар үлкен адамдарға қарағанда өршіл, өзгеруге дайын және оларды үйрету оңайырақ. Дегенмен, мәдениеттердің көпшілігінде қауымдар жас көшбасшыларға қарсы болады, өйткені бұл егде жастағы басшыларды құрметтемейтін сияқты. Жас көшбасшылар шыдамды, пайдалы және егде жастағы басшылардың мәселелеріне сезімтал болуы керек. Ескі басшылар жауапкершілікті жастарға беруге тырысып, көшбасшылар тобының кеңеюіне мүмкіндік беруі керек.

► Жас пен тәжірибені ескеретіндей оқытуды қалай жүргізуге болады?

Көшбасшы қалай таңдалады? Көшбасшы өз орнын қалай сақтай алады? Көшбасшы лауазымы туралы екі қарама-қарсы мәдени көзқарас бар.

Бір көзқараста, көшбасшыны оның қабілеттері мен мінез-құлқына байланысты лауазымға тағайындайды. Оны өзі басқаратын адамдар сайлай алады. Ол көшбасшы қызметін жалғастыруда, өйткені ол жақсы жетекшілік етеді. Оның абсолютті билігі жоқ және ол белгілі бір топқа есеп береді. Егер ол жұмысты орындауға физикалық қабілетсіз болса, ол лауазымнан кетеді деп күтілуде. Егер ол жақсы жетекшілік етпесе, сайлау өткізіп, оны ауыстыра алады. Егер ол азғындық немесе арам әрекет жасаса, әсіресе мәсіхші ұйымында, ол көшбасшы ретінде қызмет етуге жарамды деп саналмайды.

Мәдениеттің басқа түрінде басшыны ұйымға ұзақ уақыт жұмыс істеп, адалдығы белгілі болғандықтан лауазымға тағайындайды. Оны билігі бар бірнеше адам тағайындайды. Сайлау болса да, ол шынайы өтпейді, өйткені адамдар билік басындағылар таңдаған адамға ғана дауыс береді. Ол сайып келгенде толық дерлік билікке ие болады. Ол кеңестерді тыңдай алады, бірақ соңғы шешімдерді өзі қабылдайды. Ұзақ жылдар бойы басшылық еткеннен кейін, оның көшбасшы болып қалу/қалмауы оның жақсы жұмыс істеп/істемегеніне байланысты емес. Ол ешкімге есеп бермейді. Тіпті азғындық немесе адал емес әрекеттер де, оны лауазымнан алып тастауға себеп болмауы мүмкін. Тіпті қартайған немесе денсаулығы нашар болса да, жұмыс істей алмаса да, қандай да бір жауапкершілікті сирек орындаса да, қызметін жалғастыра алады. Оның адамдары оның беделін толықтай түсірген төтенше жағдайларда ғана оны алып тастай алады.

Бұл мәдениетте көшбасшы лауазымды өз еркімен өзі таңдаған мұрагерге берген жағдайдан басқа, билікті беру бейбіт түрде жүзеге асырылмайды. Егер топ көшбасшыны оның еркінен тыс орнынан алу туралы шешім қабылдаса, бұл айыптауларға, ынтымақтастықтан бас тартуға, заңды әрекеттерге, қоғамдық қақтығыстарға және ұйымды бөлу қаупіне әкелуі мүмкін. Өкінішке орай, қызмет ұйымдары көбінесе өз мәдениетінің үлгісін ұстанып, мәсіхшілік куәліктеріне қатты зиян келтірді.

Франсуа көп жылдар бойы қауымда бағушы болды. Қартайған шағында оның денсаулығы нашарлап, ол басқа қалаға көшті, ал қауымды бағушының үш көмекшісі басқарды. Франсуа қауымға сирек барса да, бағушының қызметін атқара берді.

Аннас Иерусалимде бас діни қызметкер болған. Ол қызметтен кеткеннен кейін жаңа бас діни қызметкер оның күйеу баласы Қаяфа болды. Аннас ешқандай ресми лауазымға ие болмаса да, ең жоғарғы билік иесі болып қала берді. Иса тұтқынға алынғанда, сақшылар оны алдымен Қаяфаға емес, Аннасқа апарды. (Жохан 18:12—13, 24)

Басқа мәдениеттің елшілері кейде ұйымдағы билік ұғымын түсінуге қиналады. Олар адамның жұмысын істей алмаған кезде неге билікте қалатынын түсінбейді. Олар неге басқармалар мен комитеттер тек басшының бұйрығын орындайтынын түсінбейді.

Басқа мәдениетте қызмет ететін көшбасшы сол мәдениетте шешімдердің қалай қабылданатынын білу үшін уақыт бөлуі керек. Бір нәрсеге көпшіліктің дауыс беруі ғана жеткіліксіз. Дауыс беру әр адамның пікірі бірдей құнды екенін білдіреді, бірақ бұған ешкім сенбейді. Белгілі бір адамдар бүкіл ұйымға үлкен ықпал етеді және ұйым шешім қабылдағанға дейін өздерінің мәселесін шешеді.

Кейбір мәдениеттерде көшбасшылар ұйымының барлық деңгейіндегі адамдармен қарым-қатынас орнатуға тырысады. Зауыт иесі зауытты аралап, жұмысшылармен сөйлесіп, олардың есімдерін есте сақтауға тырысуы мүмкін. Көшбасшы жүк көлігін түсіруге немесе ғимаратты тазалауға көмектесуі мүмкін.

Басқа мәдениеттерде көшбасшы ұйым адамдарының көпшілігінен алшақта жүреді. Олар онымен көп сөйлесе бермейді. Олар оның қандай да бір қара жұмыс істеуін дұрыс санамайды. Егер басшы олармен сөйлессе, олар риза болуы немесе ыңғайсыз болуы мүмкін.

Дуэйн Элмер шет елде мәсіхшілер мектебінің президенті болып қызмет етті. Бір сенбі күні түстен кейін шөптің шабылмағанын байқап, ол өзі сол жұмысты жасады. Ол өзінің әрекеті кішіпейілділікті үлгі етеді және басқаларды кез келген жұмысты істеуге дайындығымен таң қалдырады деп ойлады. Алайда мұны білген студенттер мен қызметкерлер ол нәрсеге ренжіді. Олардың айтуынша, оның әрекеті адамдарға мынандай ой салды, мектептің билік құрылымы соншалықты әлсіз, сондықтан президент ешкімге шөп шабуға бұйрық бере алмайды. Президенттің осындай қарапайым жұмысты орындауға мәжбүр болуы ұйымның шағын және әлсіз екенін білдіреді. Кейін президент болған жағдайды жақсартуға тырысып, адамдар жұмыс істеген кезде сыртта жүріп, бәрін басқарып, қадағалап жүретін.[1]

Бір американдық миссионерлер екі әйел тамақ дайындауға жалданған үйде тамақ ішіп отырды. Миссионерлер аспаздардың дастархан басында отырып, олармен бірге тамақтануын талап етті. Әйелдер дастархан басына отырмайынша, олар айтқандарында тұрып алды, бірақ әйелдер дастархан басына отырса да ыңғайсызданып, ештеңе жей алмады.

Басқа мәдениетте жұмыс істейтін мәсіхші жетекшілер мәдениетте мәсіхшілік қағидаларды мұқият ұстануы керек. Біз қауымда осы дүниелік мәртебе жүйелерін ұстанбау керек екенін білеміз (Ғалаттықтарға 3:28). Біз кейбір адамдарға байлығы немесе лауазымы үшін басқалардан жақсырақ қарамауымыз қажет (Жақып 2:1-4). Иса көшбасшының тіпті ең төменгі жұмысты да атқаруға дайын болуы керектігін айтты (Жохан 13:14-16). Иса мәртебеге қатысты әдет-ғұрыптарды ұстанбай адамдарды жиі таң қалдырды (Жохан 4:9, Лұқа 18:15-16).

Миссионерлер барлық адамдарға деген сүйіспеншілік пен құрмет және қызмет етуге дайын болу үлгісін көрсетуі керек. Дегенмен, олар мәдениеттегі адамдардың алаңдаушылығына түсіністікпен қарауы керек. Олар қалыптасқан әдет-ғұрыптарды құрметтейтінін және тәртіпсіздікке жол бермейтінін көрсетуі керек.

Мұсаның сол кездегі (Мысыр) әлемдегі ең күшті мемлекеттің билеушісі болу мүмкіндігі болды. Оның орнына ол құл болып істеген халықты жетелеуді таңдады (Еврейлерге 11:25). Ол шешім қабылдаған кезде Құдайдың оны барлық уақыттағы ең ұлы көшбасшылардың бірі ететінін, құлдар халқын бостандыққа жетелейтін, 40 жыл бойы халықты дұшпандық аумақта басқаратынын, кейіннен барлық өркениетті елдерге әсер ететін заңдар жүйесін беретінін, ғасырлар бойы жалғасатын және мәсіхшілерге дайындалған ғибадат ету түрін жасайтынын білмеді.

Мұсаның алғашқы ұлы шешімі Мысырдың жалған діндері мен күнәкар ләззаттарынан бас тартып, Құдай халқымен байланысу болды. Егер ол қате шешім қабылдаса, ол ешқашан Құдайдың жоспарында маңызды болмас еді.

Мұса көп сабақ алды. Адамдардың өзін тыңдауын күтпес бұрын, ол Құдайды тыңдауды үйренді. Ол ұлы болғанымен, Құдайға тәуелді болғандықтан кішіпейіл болды. Оның Құдайды білуге ​​деген құлшынысы (Мысырдан шығу 33:18) оны Құдайдың атынан сөйлеуге дағдыландырды. Ол Құдайдың қатысуынсыз Исраилдің ештеңе істей алмайтынын айтты (Мысырдан шығу 33:15). Ол өзінің басшылығының өзін дәріптеу үшін емес екенін білді.

Мұса өзі басқаратын адамдарды жақсы көрді. Бір кездері Құдай Мұсаны басқа адамдардың ұлы көшбасшысы етуді ұсына отырып, адамдарды күнәлары үшін жойып жіберемін деп қорқытты. Мұса оларсыз ұлы басшы болғаннан гөрі Исраилдің орнында сотталғаны жақсы болатынын айтты (Мысырдан шығу 32:32). Көшбасшы өз халқын оңай тастап басқа жерде қызметке кететін болса, ода Мұсадай басшының жүрегі жоқ.

Америкалықтар жеке марапаттар мен құрметтерді адам өз күш-жігерімен ала алатын ең жақсы ынталандыру деп санайды. Дегенмен, көптеген мәдениеттер жетістіктің марапаттары топқа тиесілі деп санайды. Олар жалғыз мақсатқа жетуге тырысатын адамға ренжіп, кедергі келтіруі мүмкін. Олар жеке жетістіктердің құрметтелуін қаламайды.

Жапондарда «Шығып тұрған шеге қағылады» деген сөз бар. Бұл адам топпен жұмыс істеудің орнына өзіне назар аударуға тырыспауы керек дегенді білдіреді.

Басқа мәдениетте жұмыс істейтін көшбасшы сол мәдениеттің мақсаттар мен марапаттарға деген көзқарасын түсінуі керек. Мүмкін команда болып мақсаттарға қол жеткізе алатын топтарға марапаттар беру қажет.

Көбінесе Ізгі хабар жаңа мәдениетке сол мәдениетке деген құрметті көрсететіндей етіп жеткізілмейтін. Ізгі хабар мәдени мәліметтер қоса беріліп, жоғары мәдениеттің хабары ретінде жеткізілді. Көптеген Ізгі хабарды естіген адамдар үшін Ізгі хабарды қабылдау бөтен мәдениетке мойынсұнуды білдіреді.

Мәдени жаулап алу термині пайдалы. Мәдени жаулап алу мәдениеттің басқа элементтерден алынғанын ғана білдірмейді. Мәдени жаулап алу көптеген адамдар бөтен мәдениетті өз мәдениетінен жоғары санап, оны ұстануға тырысқанда пайда болады. Жастар әсіресе киім киісімен, сөйлеуімен, құндылықтарымен шетелдік мәдениетке еліктеуге тырысады. Жаңа басшылармен жұмыс істеу үшін, жастар бұрын болмаған лауазымдарға, мысалы аудармашы болуға ұмтылады.

Мәдениетті басқа біреу басып алған ортада бұрынғы билік пен ықпал әлсірейді. Жылдам өзгеретін ортада жастардың артықшылығы бар және жас болса да құрметке ие бола алады. Ескі әдет-ғұрыптарды жас ұрпақ теріске шығарады. Жастар өз халқының тарихы мен мәдени рәміздеріне қызығушылық танытпайды, өйткені олар өз мәдениетіне деген құрметті жоғалтты.

Миссионерлерде мәдени жаулап алудың алдын алу мүмкіндігі жоқ, егер олар мәдениетке әсер еткен алғашқы шетелдіктер болмаса. Көптеген жерлерде шетелдік коммерциялық мүдделер мәдени жаулап алуды бастады.

Өкінішке орай, көптеген миссионерлер мәдени жаулап алуға қатысып, оны қауымдарға әкелді. Миссионерлердің міндеті - жергілікті мәдениетке сай келетін қауымдарды орнату. Жергілікті қауым өзін-өзі қамтамасыз етеді, өзін-өзі басқарады және өзін-өзі көбейтеді.

Жергілікті халықтың дамуына кедергі келтіреді

• Шетелдіктердің орнатқан ереже, саясаты

• Шетелдік дәстүрлерді енгізу және жалғастыру

• Шетелдіктердің жетекшілігі

• Шетелдіктердің шешім қабылдау процестері

• Ақшаны манипуляциялауды пайдалану[1]

Шетелдік миссионерлер көбінесе ұлттық көшбасшыларда жоқ ресурстар мен жабдықтармен келеді. Қауым орнатумен айналысатын миссионер жаңа қауымның бағушысы болмауы керек. Егер миссионер бағушы болса, оның ақшалай шығындары мен қайырымдылықтары жергілікті бағушы орындай алмайтын рөлді тудырады.

Миссионер әрқашан бірегей, уақытша рөл атқаратын шетелдік ретінде қарастырылуы керек. Ол рухани өсу мен адалдық танытатын жергілікті адамдарға қосымша білім беруі керек және олардың бірі жаңа қауымда бағушы болуы қажет.

Жергілікті бағушыларды жергілікті халық, қажет болған жағдайда өз жұмыстарымен қолдауы керек. Егер оларға шетелдіктер қолдау көрсетсе, жергілікті қауым өзінің қаржылай жауапкершілігін немесе басқа да жауапкершіліктерді ешқашан көрмейді. Олар қауымды өздеріне емес, шетелдік ұйымға тиесілі деп ойлайды.

Студенттерге осы сабақтан өзінің мақсаттарын немесе әрекеттерін қалай өзгертуге болатынын бөлісуге мүмкіндік беріңіз.

1. Осы сабақтан өмірді өзгертуге көмектесетін тұжырымдаманы қорытындылап жазыңыз. Неліктен маңызды екенін түсіндіріңіз. Одан қандай пайда? Бұл нәрсені білмеуден қандай мәселе туындауы мүмкін бе?

2. Осы сабақтың қағидаларын өз өміріңізге қалай қолдануға болатынын түсіндіріңіз. Бұл сабақ сіздің мақсаттарыңызды қалай өзгертуде? Әрекеттеріңізді өзгертуді қалай жоспарлап жатырсыз?

3. Осы сабақтың басында берілген мәдениетаралық көшбасшылықтың анықтамасын есте сақтаңыз. Оны жазуға және келесі сабақтың басында түсіндіруге дайын болыңыз.