Lesson 1: ორიენტირება ძველი აღთქმის სამყაროზე

ძველი აღთქმის კითხვის სირთულის ნაწილს ადგილებისა და თარიღების ფართო სპექტრი წარმოადგენს. ორი ილუსტრაცია მოგცემთ ზოგად წარმოდგენას ძველი აღთქმის სამყაროს შესახებ. შეინახეთ ისინი, რათა მიმართოთ მათ ამ კურსის მომდევნო გაკვეთილების შესწავლისას.

გთხოვთ, მიმართოთ ამ რუკას მთელი კურსის განმავლობაში.

ძველი აღთქმის ქრონოლოგია

ეს ასევე მოცემულია ამ აპლიკაციის კურსის დანართი განყოფილებაში.

ამ გაკვეთილის ბოლოს, სტუდენტმა უნდა:

(1) გაათვითცნობიეროს შთაგონების დოქტრინა.

(2) განსაზღვროს სტანდარტები, რომლებიც განაპირობებდა ძველი აღთქმის კანონის ჩამოყალიბებას.

(3) ენდოს ძველი აღთქმის ტექსტს, როგორი სახითაც ჩვენამდე მოაღწია.

(4) დააფასეთ ძველი აღთქმის მნიშვნელობა ქრისტიანის ცხოვრებაში.

წაიკითხეთ ფსალმუნი 119.

დაიზეპირეთ ფსალმუნი 19:7-11.

► გასულ წელს, რამდენჯერ იქადაგეთ ძველი აღთქმიდან? რამდენად მნიშვნელოვანია ძველი აღთქმა თქვენს საეკლესიო მსახურებაში?

ქრისტიანული თეოლოგია გვასწავლის, რომ მთელი წმიდა წერილის შთაგონებულია ღვთის მიერ. თუმცა, პრაქტიკაში, ჩვენ ხშირად უგულებელვყოფთ ღვთის სიტყვის დიდ მონაკვეთებს. თუ ჩვენ ნამდვილად გვჯერა, რომ „მთელი წმიდა წერილი ღვთივსულიერია,“ ჩვენ უნდა დავაფასოთ ძველი აღთქმა ისევე, როგორც ვაფასებთ ახალ აღთქმას (2 ტიმოთეს 3:16). ჩვენ უნდა შევისწავლოთ და ვიქადაგოთ ძველი აღთქმა, როგორც ღვთის სიტყვა.

ძველი აღთქმის სამყაროსა და 21-ე საუკუნის სამყაროს შორის ამხელა მანძილის გამო, ძველი აღთქმის აღქმა შესაძლოა რთული იყოს თანამედროვე მკითხველისთვის. ამ კურსის მიზანია ძველი აღთქმის თითოეული წიგნის წარდგენა უზრუნველყოს. მიუხედავად იმისა, რომ შეუძლებელია მთელი ძველი აღთქმის დეტალურად განხილვა ასეთ მოკლე კურსში, თქვენ შეისწავლით წინაპირობების და გარემოებების ფონურ ინფორმაციას, რომელიც დაგეხმარებათ ამ წიგნების გაგებაში და მიიღებთ ზოგად წარმოდგენას თითოეული წიგნის ძირითადი თემების შესახებ. ეს კურსი ყურადღებას გაამახვილებს ორ სფეროზე: როგორ უკავშირდება ძველი აღთქმა ახალი აღთქმის გზავნილს და როგორ ესაუბრება ძველი აღთქმა დღევანდელ ეკლესიას.

ამ პირველ გაკვეთილზე ჩვენ შევისწვლით წინაპირობების ძირითად საკითხებს, რომლებიც გავლენას ახდენს ჩვენ მიერ ძველი აღთქმის გაგებაზე. ჩვენ განვიხილავთ სამ საკითხს, რომელიც ეხება ძველ აღთქმას:

• რა წიგნები შეიძლება მივიჩნიოთ ღვთის სიტყვად? კანონი.

• როგორ გადაეცა ძველი აღთქმა კაცობრიობას? შთაგონება.

• არის თუ არა ჩვენამდე მოსული ტექსტი ორიგინალურ ხელნაწერებთან შესაბამისი? ტექსტური ერთიანობა და სიზუსტე.

წმიდა წერილის კანონი ქრისტიანისთვის მნიშვნელოვანი საკითხია. საიდან ვიცით, რომ ძველი აღთქმის წიგნები მართლაც ღვთის სიტყვაა? კანონის კონცეფცია პასუხობს კითხვას: რომელი წიგნები წარმოადგენს ღვთის ხალხისთვი ღვთის სიტყვას?”

ტერმინი კანონი მომდინარეობს ბერძნული ტერმინიდან, რაც ნიშნავს "წესს" ან "სტანდარტს". ძველი აღთქმის კანონი შედგება წიგნებისგან, რომლებიც იმ სტანდარტს შეესაბამება, რომელსაც ებრაელი რაბინები იყენებდნენ იმ ხელნაწერების დასადგენად, რომლებიც ნამდვილად ღვთის სიტყვა იყო. ეს სწავლულები სამ ტესტს იყენებდნენ იმ წიგნების მიმართ, რომლებიც მიიჩნეოდა, რომ ისინი წმიდა წერილს წარმოადგენდნენ. კანონიკური წიგნები სამივე სტანდარტს აკმაყოფილებდნენ.

1. ავტორი. წიგნი დაიწერა წინასწარმეტყველური ნიჭით დაჯილდოვებული ადამიანის მიერ. ეს წიგნები გადმოგვცემს ღვთის გზავნილს, უწყბას, რომელიც წარმოთქმულია ადამიანი-ავტორის მეშვეობით.

2. აუდიტორია, ანუ მსმენელები. წიგნი ეხებოდა და მიმართავდა ყველა თაობას. ისეთი წიგნებიც კი, როგორიცაა მცირე წინასწარმეტყველები, რომლებიც ღვთის გაფრთხილებას აწვდიან ადამიანთა კონკრეტულ ჯგუფს, შეიცავენ გზავნილს ყველა ადამიანისთვის და ყველა დროისთვის.

3. გზავნილი, ანუ შეტყობინება. წიგნის გზავნილი არ ეწინააღმდეგებოდა უწინდელ ბიბლიურ გამოცხადებას.

ებრაული ბიბლიის კანონი ფართოდ იყო მიღებული ძვ.წ. 165 წლისთვის, მაშინ, როცა იუდა მაკაბელმა შეადგინა ებრაული წმიდა წერილების სია. როდესაც რაბინები შეიკრიბნენ ჯამნიას კრებაზე ახ.წ. 90წ., კანონის განსახილველად, მათ დაადასტურეს სია, რომელიც მიღებულ იქნა 200 წელზე მეტი ხნის წინ.

ადრეულმა ეკლესიამ ასევე მიიღო ეს სია და მეოთხე საუკუნისთვის ქრისტიანულ ეკლესიებში გამოყენებული კანონი მოიცავდა ძველი აღთქმის ოცდაცხრამეტ წიგნს..

რაბინებმა ებრაული ბიბლია სამ ნაწილად დაყვეს:

(1) რჯული (თორა) მოიცავდა მოსეს ხუთ წიგნს.

(2) წინასწარმეტყველები დაყოფილ იქნა ორ ქვეკატეგორიად:

• წინანდელი წინასწარმეტყველები - იესო ნავეს ძე, მსაჯულები, სამუელი და მეფეები

• უკანასკნელი წინასწარმეტყველები - ესაია, იერემია, ეზეკიელი და „თორმეტი”[1]

(3) წერილები, ანუ ჰაგიოგრაფია მოიცავდა ებრაულ დღესასწაულებთან დაკავშირებულ წიგნებს და წიგნებს, რომლებიც არ მიეკუთვნებოდა პირველ ორ კატეგორიას:

• პოეტური წიგნები - ფსალმუნები, იგავები, იობი

• "ხუთი გრაგნილი" (მეგილოთი) – ქებათა-ქება, რუთი, გოდება, ესთერი და ეკლესიასტე

• ისტორიული წიგნები - დანიელი, ეზრა, ნეემია და ნეშტთა

ქრისტიანები ძველ აღთქმას ხუთ ნაწილად ყოფენ:[2]

1. ხუთწიგნეული შედგება მოსეს ხუთი წიგნისგან.

2. ისტორიული წიგნები მოიცავს წიგნებს იესო ნავეს ძე-დან ესთერის წიგნამდე.

3. პოეტური და სიბრძნის წიგნები მოიცავს იობის წიგნიდან - ქებათა-ქების ჩათვლით.

4. დიდი წინასწარმეტყველები ესაიადან - დანიელის ჩათვლით.

5. მცირე წინასწარმეტყველები ძველი აღთქმის ბოლო თორმეტი წიგნი.

პავლე წერდა, რომ მთელი წმიდა წერილი არის „ღვთივსულიერი“; ის „ღვთის შთაგონებით მოგვეცა“ (2 ტიმოთეს 3:16). ეს მუხლი გვასწავლის, რომ ღმერთი არის მთელი წმიდა წერილის ავტორი. ღვთაებრივი შთაგონების დოქტრინა ნიშნავს, რომ ღმერთმა შთაბერა თავისი სიტყვები ბიბლიის ავტორებს, ანუ ადამიანთა გონებას და ისინიც წერდნენ ისე, როგორც ღმერთი შთააგონებდა.

ღვთიური შთაგონება უფრო მეტია, ვიდრე შთაგონება, რომელსაც მხატვარი ან კომპოზიტორი იღებს, როდესაც ისინი ხელოვნების ან მუსიკის შედევრებს ქმნიან. ბიბლიის შთაგონება ნიშნავს, რომ ღმერთმა თავისი სიტყვები წარმოთქვა ადამიანი-ავტორის ლექსიკონისა და სტილის გამოყენებით. ეს უფრო მეტია, ვიდრე ავტორის აზრების შთაგონება, თვითონ სიტყვებიც ღვთისგან არის შთაგონებული.

ღმერთმა სხვადასხვა დროს შთააგონა წმიდა წერილის სიტყვები სხვადასხვა გზით. ზოგჯერ ღმერთი ხმამაღლა საუბრობდა, კარნახობდა წმიდა წერილის სიტყვებს (ლევიანნი 1:1). ზოგჯერ ღმერთი ლაპარაკობდა სიზმრებისა და ხილვების მეშვეობით (დანიელი 7 და 8). ხშირ შემთხვევაში, ბიბლია არ გვეუბნება, როგორ შთააგონა ღმერთმა წიგნის დამწერი. პეტრემ დაწერა, რომ ბიბლიის ავტორები სულიწმიდის მიერ იყვნენ „აღძრულნი“ (2 პეტრეს 1:21). წმიდა წერილის სიტყვები სანდოა, რადგან თავად ღმერთია სანდო.

შთაგონების ევანგელური მოძღვრება გვასწავლის, რომ ღმერთი ლაპარაკობდა ადამიანი-ავტორის პიროვნების მეშვეობით, მაგრამ მან წარმართა პროცესი ისე, რომ ამ ავტორთა მიერ ნათქვამი ყოველი სიტყვა, ღვთის სიტყვაა. იმის გამო, რომ ეს არის ღვთის სიტყვა, ბიბლია არის შეუმცდარი (შეცდომის გარეშე) და უტყუარი (არასოდე გამტყუნდება). ყოველი ფორმულირებული მტკიცება (როგორც დოქტრინალური, ასევე ისტორიული) უშეცდომოა წმიდა წერილის ორიგინალურ ხელნაწერებში.[1]

ზოგიერთი სკეპტიკოსი ამტკიცებს, რომ თუ ორიგინალური ხელნაწერები კიდეც იყო ჭეშმარიტი, ჩვენ ვერ ვენდობით ჩვენამდე მოსულ ტექსტებს. ისინი ამტკიცებენ, რომ შეცდომები დაშვებულია წმიდა წერილის გადაწერისას. ეს კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ თუნდაც, თუ ორიგინალური ტექსტი ღვთის მიერ შთაგონებული იყო, ჩვენ არ გვაქვს საშუალება დაზუსტებით ვიცოდეთ, რომ დღესაც გვაქვს ზუსტად გადმოცემული ბიბლია.

შეგვიძლია ვენდოთ ჩვენი ბიბლიის ტექსტურ სიზუსტეს? პასუხია: "დიახ!" მართალია, ძველი აღთქმის წიგნები ხელნაწერის სახით იყო გადაცემული და ისიც მართალია, რომ ხელნაწერების გადაწერისას შეცდომები შეიძლება ყოფილიყო დაშვებული. თუმცა, ვინაიდან ეს იყო ღვთის სიტყვა, გადამწერები თავიანთ საქმეს დიდი სიფრთხილით უდგებოდნენ.

თავდაპირველად, მღვდლები იყვნენ პასუხისმგებელნი ბიბლიური ტექსტების გადაწერაზე. ჩვენს წელთაღრიცხვამდე დაახლოებით 500 წლიდან გადამწერები აკეთებდნენ ტექსტების ასლებს. გადამწერებს, მემატიანეებს (რომლებიც ასევე „მთვლელებად“ მოიხსენიებდნენ) ეწოდათ ეს სახელი, რადგან ისინი მიმართავდნენ თორის ყოველი ასოს გადათვლას, როგორც ტექსტის სიზუსტის შემოწმების საშუალებას. გადამწერებს ზეპირად ერთი ასოც კი არ უნდა დაეწერათ; ყოველი ასო უნდა გადამოწმებულიყო ადრინდელ ასლთან შედარების გზით. გადაწერის წესები ძალიან მკაცრი იყო, რადგან მემატიანეები პატივს სცემდნენ წმიდა წერილს, როგორც ღვთის სიტყვას.

1947 წელს, მკვდარი ზღვის მახლობლად, აღმოაჩინეს რამდენიმე უძველესი გრაგნილი.[1] ისინი შეიცავს ძველი აღთქმის ასლებს, რომლებიც შესრულებულია ჩვენს წელთაღრიცხვამდე 250 წლისა და ახ.წ. 135 წლის პერიოდის შუალედში. იმის გამო, რომ ისინი დაახლოებით 1000 წლით უფრო ძველია, ვიდრე უფრო გვიანდელი ეგზემპლარები, მკვდარი ზღვის გრაგნილები ღირებულია შემდგომი ასლების სიზუსტის შესამოწმებლად. ამ გრაგნილებში შედის ძველი აღთქმის ყველა წიგნის ნაწილი, ესთერის გარდა..

მკვდარი ზღვის გრაგნილების უფრო გვიანდელ ასლებთან შედარებისას, მეცნიერებმა საოცარი სიზუსტე აღმოაჩინეს. მაგალითად, ესაიას გრაგნილი 1200 წლით უფრო ძველია, ვიდრე ნებისმიერი გვიანდელი ეგზემპლარი. ტექსტის ოთხმოცდათხუთმეტ პროცენტზე მეტი იდენტურია გვიანდელ ასლებთან. ვარიაციების მცირე რაოდენობა, უპირველეს ყოვლისა, არის ორთოგრაფიული ცვლილებები და გადამწერების აშკარა შეშლა, კალმის წაცდომა. არ არსებობს ცვლილებები, რომლებიც შექმნიდნენ მოძღვრებისეულ განსხვავებას.

ესაიას 53-ე თავი გვიჩვენებს ძველი აღთქმის ტექსტის სიზუსტეს. ესაიას 53-ე თავი შეიცავს 166 ებრაულ სიტყვას. მკვდარი ზღვის გრაგნილებში ჩვიდმეტი განსხვავებული ასოა. ესენია:

• ათი ასო არის ორთოგრაფიული განსხვავება - სიტყვები, რომლებმაც შეიცვალეს მართლწერა 1200 წლის განმავლობაში

• ოთხი ასო არის სტილისტური განსხვავება - ტექსტის გამოხატვის სხვადასხვა ხერხი

• სამი ასო არის დამატებული სიტყვა („სინათლე“) მნიშვნელობის განსამარტად მე-11 მუხლში: „იხილავს თავისი ტანჯვის შედეგს (სინათლეს) და გაიხარებს” (ესაია 53:11).

ამ ცვლილებებს არ მოუხდენია გავლენა არც ერთ ბიბლიურ სწავლებაზე. ღმერთი ხელმძღვანელობდა 1200 წლის განმავლობაში ძველი აღთქმის ხელით გადაწერას, რათა შეენარჩუნებინა თავისი სიტყვა თავისი ხალხისთვის.

დასკვნა: ძველი აღთქმა და ქრისტიანი

დიახ, ძველი აღთქმა შეიძლება რთული გასაგები იყოს:

• ძველი აღთქმა წარმოადგენს ჩვენი სამყაროსგან ძალიან განსხვავებულ კულტურებს.

• ძველი აღთქმა მოიცავს დროის უზარმაზარ პერიოდს (მინიმუმ 1000 წელს).

• ძველი აღთქმა მოიცავს ოთხ მთავარ იმპერიას (ეგვიპტე, ასურეთი, ბაბილონი, სპარსეთი).

• ძველი აღთქმა მოიცავს 3000-ზე მეტ ადგილსა და ადამიანს.

[1]ძველი აღთქმა შეიძლება იყოს რთული, მაგრამ ეს არის ღვთის სიტყვა ღვთის ხალხისთვის. იესო ძველი აღთქმიდან ქადაგებდა. მათ, ვისაც მასში ეჭვი ეპარებოდა, მან შეახსენა, წმიდა წერილები „მოწმობენ ჩემზე (ინ. 5:39).”[2]

ძველი აღთქმა, ადრეული ეკლესიის მიერ განიხილებოდა, როგორც ღვთის სიტყვა. მეორე რჯული, ახალ აღთქმაში ციტირებულია ოთხმოცზე მეტჯერ. ადრეული ეკლესია ქადაგებდა, რომ იესო ქრისტეს ცხოვრება და მსახურება იყო ძველი აღთქმის შესრულება.

ძველი აღთქმა დღესაც განაგრძობს ჩვენთან საუბარს:

• ძველი აღთქმიდან ვიგებთ ღვთის სიდიადესა და სიწმიდეს.

• ძველი აღთქმიდან ჩვენ ვიგებთ ადამიანის ცოდვის არსებობის და მხსნელის საჭიროების შესახებ.

• ძველი აღთქმიდან ჩვენ ვიგებთ ღვთის გეგმის შესახებ - შექმნას წმიდა ერი, რომელიც არჩეული და გამოყოფილია მის განსაკუთრებულ საკუთრებად.

ძველი აღთქმა არის ღმერთის სიტყვა ღვთის ხალხისთვის ყველა საუკუნეში.

გაიარეთ ამ გაკვეთილის ტესტი. ტესტი მოიცავს საზეპირო მუხლებს წმიდა წერილიდან.

(1) რას ნიშნავს სიტყვა „კანონი“ ბიბლიასთან მიმართებაში?

(2) ჩამოთვალეთ სამი სტანდარტი, რომლებიც გამოყენებულია ძველი აღთქმის კანონის დასამკვიდრებლად.

(3) ჩამოთვალეთ ებრაული ბიბლიის სამი ნაწილი.

(4) ჩამოთვალეთ ქრისტიანული ძველი აღთქმის ხუთი ნაწილი.

(5) რას ნიშნავს ტერმინი „ღვთისულიერი“?

(6) რას ნიშნავს ტერმინები „შეუცდომელი“ და „უტყუარი“?

(7) როგორ ცხადყოფს მკვდარი ზღვის გრაგნილები ძველი აღთქმის ტექსტურ მთლიანობას და სიზუსტეს?

(8) ჩამოთვალეთ სამი გზა, როგორ გვესაუბრება ძველი აღთქმა დღეს.

(9) მეხსიერებით დაწერეთ ფსალმუნის 19:7-11.