Lesson 6: Ɖɛ Báɓòɔ̀ Cɛ̃ Ɓá Nyɔ́nɔ́ Dyi Kpɔ̃ Jè Dyíɛ

Ɖé cɛ̃́ɛ́-ɖɛ̀ nìà kɛ mánáín nyɛɛ, ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ɔ̀ mɛ ɓɛ́ìn kpé:

(1) Ɓɛ́ ɔ ké kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuà nyɔ́nɔ́ dyi kpɔ̃ jè páún poɛ kɛ kè xwíníín kɔ̃̀ jè ɔ nyuà náa kɛɛ dyí dyuò.

(2) Ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ-kpa-kpa ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyí màa ɓěɛɛ jè múin wɔ̃́.

(3) Ɓɛ́ ɔ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ wuɖu nyuɛ ɓɛ́ìn dyììn ɖé ɖɛ ɓě ɔ hwòɖǒ ɖǎ gbɔ po ɓá nyɔ́nɔ́ dyi kpɔ̃ jè dyíɛɛ nyu-nyu mú.

Hɛ̀náɖò Kɔ́tɔ́sì se nyɔ kɔ̃̀ ɓo-bɛ̃̀ ɓɛ́ nyɔǔn ké kíɖíí sí ɖé fɛ̀ɛ̀ múɛ, sepóɛɖé ɓó ɔ kpeɖe kè ɔ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɓě jè. Kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, ɔ nyuu-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ ɖò tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ ɔ mɔ̀ wuɖu-kɔ̃in-kpɔ̃-nyɔ̀ ɖé ɔ nyuu-ɖɛ̀ ɓě mú kɛ. Zɔ̃ mɔ̀à 1519 kɛ xwíníín nyɛɛ, Hɛ̀náɖò Kɔ́tɔ́sì poìn ma sójà kúɖúú ɓě dyí, ké ɔ sí wa dyúa, ké wa mu ɓɛ́ wa ké ɓóɖó, ɓɛ́ wa ɖáìn zɛ̃̌ɛ̀ Mɛ́síkò-ɓòɖò kɛɛ to kɔ̃ po. Tia ɓaɖaa, Sèpéìn-ɓòɖòɔ̀ nàìn-nyɔ̀ɔ̀ nyí ma Kɔ́tɔ́sì méè ɓaɖa-bùè sè dyúáɖò kè gàa hɔ̃dɛ̀ɖɛ̀ mɛ̀nɛ̌ìn-sɔ̃́. Wa nyu ma dɛ̀nɛ̀ gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ ɖé dyóóɔ̀ kɔ̃, púɛɛ, wé ɖòɛ̀ ɓaɖaa, wa po ɖua cá ɖé Mɛ́síkò-dyòǒɔ̀ kpóó ɖò kɔ̃. Ɖɛ kɔ ma ɓó dyíɛɛ mɔ̀ ɓɛ́ wa ké ɓóɖóɔ̀ mú nama, ɓɛ́ wa ké ɖéɛ dìɓà-hwɔ̀ɖɔ̀ɔ̀ mú mu. Kɔ́tɔ́sì dyuòɛ̀ ma dyí kà ɓɛ́ ɔ mu ma mú kàmàùn mìɔ, ké ɔ mu ma nàdǐ-ɖɛ̀ jǔùn ɓó wa bìì, ɓɛ́ wa ké ɓo kpa, ɓɛ́ wa ké ɓóɖóɔ̀ mú nama kɛ. Púɛɛ, ɔ poɛ ma gbɔ ɓɛ́ ɔ kéɛ ɔ gàa ɓěɔ̀ dyí tɛ̀mɛ̀ìn kà ɓɛ́ wa se ɓéɖé ɓɛ́ wa ké ma ɖe kɔ́ìn nyɛ, ɔ jèɛɛ, ɔ fɔ̃ ma méè séín ɓěɔ̀. Ɔ nyuɛ ké ɔ se ma xwa fɛ̃́ìn ɓɛ́ wa ké ma ɖé Sèpéìn-ɓòɖòɔ̀ kɔ̃ ɖe kɔ́ìn. Ɔ nyuɛ ké kpé kpá ma ɔ gàa ɓěɔ̀ dyí, ké wa dèɛ̀ ma hwòɖǒ kɔ̃ kà ɓɛ́ wa mu ma toɔ̀ ɖuùn wɛ̃. Kà dyúáɖòɔ̀, kǎà nyɔ kã̀ìn séín ɓɛ́ ɔ mɔ́ nyɔ́nɔ́ mɔɔ dyú-ɓǎ dyi kpɔ̃ɔ dyiɛɛ mɛ ku dyi, ɓɛ́ ɔ kéɛ hwòɖǒ kɔ̃ dè kà ɓɛ́ ɔ jǔ ké ɔ ɖǎ ɖé kpáín, ɔ se ɖe kɔ́ìn ɓɛ́ìn nyɛ.

Nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ mɔ̀ ɖɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin, kà Báɓòɔ̀ nyuà cɛ̃ɛ kɛ.[1] Kɛɛ ɔ jǔ ké gàa kè ɔ gmàà dyi kà dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nyu dyíin nɔ̀mɔ̀ɔ̀ kɛɛ dyí dyuòɛ̀ mɔ́, ké wa dyi kà ɔ nyu dyíin nɔ̀mɔ̀ɔ̀ kɛɛ wɔ̃ dɔ̃̌ɔ mɔ́ ní, nìí, wa mɛ cɛ̃́ ɖɛ ɓɛ́ Báɓòɔ̀ tɛ̀mɛ̀ìn ɓáa jè dyíɛ, ké wa mɛ kpɔ̃ ɖɛ ɓɛ́ wa cɛ̃́à kɛɛ kɔ̃in. Ɔ jǔ ké ɓě dyi mɔ́ ɓɛ́ hwòɖǒ-dyi-dè-dè ké ɖé ɓěɛ̀ dyi-kpɔ̃ìn-tààɔ̀ mú nìǐn, nìí, ɓě mɛ po ɖé kpé, ké ɓě mɛ táà ɓěɛ̀ hwòɖǒɛ̀ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ dyi.

Kà ɓɛ́ à nì nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃ jè múin-wɔ̃́-wɔ̃́ gbɔ dèɛ̌n nyɛɛ, à mɛ kɔ́ìn ɖé dɛ̀ ɔ jè dèìn gbɔɛɛ ɖe. À mɛ kɔ́ìn ɖé Jɛ́nɛ́sì-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ gbo ɖe. Nɔ́ɔ́ ɓá ɖɛ séín mɛ jè dyíɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn à nììn nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃ jè.

► Nyɛ́ mɔ́ ɓɛ́ ɔ kéɛ à gbo cɛ̃ kà sɔ̀ìn ti ɔ kè ɔ gbo-kpá-nyɔ̀ɔ̀ ɖǎ ma dyi kpɔ̃ìn nyɛɛ, ɔ hwòɖǒ se dyi dè fɔɔ ɖé taàɔ̀ mú, sepóɛɖé ɔ gbo-kpá-nyɔ̀ɔ̀ se wuɖu ɓɛ́ wa ɖi ma kȧ kɛɛ kɔ̃in kpɔ̃ɔ́ nì jè kɛ́?

(1) Nyɔ ɓě ɓɛ́ wa kpɔ̃ìn dyi kà Báɓòɔ̀ nyuà cɛ̃ɛ kɛɛ ɓéɖé ɓɛ́ wa ké gbo kpɔ̃ìn.

“Hwɛ̀ ké Bounɓo Gèɖèpɔ́ɔ̀ cɛ̃ɛ ma, ké ɔ ɖá, “Ɔ se dyíin nɔ̀mɔ̀ ɓɛ́ gàaɔ̀ ɖòùn ké nì. Ɔ jèɛɛ, ní mu gbo-kpá-nyɔ̀ ɖò ɓɛ́ ɔ kèɔ̀ kè wɛ̃ìn dyíɛɛ nyuùn ɓó ɔ bìì.’” (Jɛ́nɛ́sì 2:18).

Kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔ̀à Ɓǎɔ̀ kè Dyú-gààɔ̀ ɔ kè Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀, ɖé gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn múɛɛ, kà dyúáɖòɔ̀, kǎà Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ à nììn ɓɛ́ à ké gbo kpɔ̃ìn. Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ ma à ɓɛ́ à ké gbo wuɖuìn wùɖùìn. Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ ma à nììn ɓɛ́ à ké mú ɖɛɓɛìn ɖɛ̀ɓɛ̀ìn kè ɓɛ́ à ké gbo kpɔ̃ìn. Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖá ɔ se dyíin nɔ̀mɔ̀ ɓɛ́ nyɔ ɖò ɖòùn ké cĩ́!

Jɛ́nɛ́sì-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ wáká séín ɓɛ́ wa cɛ̃ xwai-nyuu-ɖɛ̀ ɓě jèɛɛ nɛ́ìn dyi-kpɔ̃ìn jè jìì kɔ̃ mìɔ. Gèɖèpɔ́ɔ̀ zà ma ɓó gàaɔ̀ wáá-sè-kpà ɓěɔ̀ ɖò, ké ɔ nyuɛ ma gàaɔ̀ gbo-kpá-nyɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin ɖò mú, ké ɔ dyàà ma gàaɔ̀ gbo ɖé múà mú. Ɖɛ nìà kɛ mɔ̀ ma Ɖɛ-mɛ-nyɔ̀ɔ̀ kũ̀à hwɛ̀ìn gbɔ ɓɛ́ ɔ zi ma dyíin nɔ̀mɔ̀ǔn mìɔ kɛ. Ɓo-bɛ̃̀ séín kè xwai-nyu-ɖɛ̀ séín nì Jɛ́nɛ́sì-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ wáká nìà kɛ múɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ zi ɖɛ kpauń mìɔ kɛ.”[1] “Wuɖu mɔ̀à (“dyà ma ɔ”) kɛɛ tò wuɖu-dè-dè ɓɛ́ gàaɔ̀ kè màaɔ̀ nyuà, ɓɛ́ ɔ nyuɛ ɓɛ́ wa seà mú sɔìn ɓɛ́ìn nyɛɛ jìì. Ɔ xwíníín mɔ̀ wuɖu-ɖi-ɖi ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyúa. (Nɔ́ɔ́ 2:17).”[2]

Nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ mɔ̀ ɓɛ́ m̀ kè nì gmààɔ̀ ké xwaún kpáìn ɖé múà mú kɛ.

“Ti Áɖɔ̀ùn cɛ̃à, ɓɛ́ ɔ dyi níiń, “Kpá nìà kɛ mɔ̀ ní kpá ɓěɔ̀ ɖò…” (2:23) kɛɛ, ɔ tòɛ̀ jìì kà ɓɛ́ ɔ nì ma màaɔ̀ dya dèɛ̌n, hwɛ̀ ké ɔ kpáìn ma ɔ jè múàǔn dyiɛ. Áɖɔ̀ùn seɛ ma cɛ̃, ɓɛ́ ɔ ké níiń, “Jǎà jɛ́ɛ́, ḿ ɖǎ ní gǐì dyé! Kàǔn wɛ̃ɛ, ḿ ɖǎ ní ɖɔ-wɔɔ̀-nyɔ̀ kè ní ɖii-ɖɛ̀-pĩ-nyɔ̀ kè ní kɔ̃ún-dyi-sámá-nyɔ̀ ɔ kè ní pɔ́ɖɔ́sɔ́-kũ̀à nyu-nyɔ̀ dyé!” Gbào, Áɖɔ̀ùn seɛ ma náa cɛ̃, kɛɛ ɔ ɖá, “Ḿ ɖǎ nyɔ ɓɛ́ ḿ kèɔ̀ kè mɔ̀ nyɔ dyúáɖò kɛɛ dyé!”

Nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ mɔ̀ ɓɛ́ ɓě sɔ̃́ɔ̀ ké wɔ̃ ɓɛ́ìn nyɛ.

“...gbo-kpá-nyɔ̀ ɖò ɓɛ́ ɔ kèɔ̀ kè wɛ̃ìn dyíɛ (ɔ ɓǎto jɛ́ɛ́ cá)” (2:18).

Gàa ɖò mɔ̀ Máfíò Hɛ̀nɛ́ kɛɛ dyà à ɖɛ ɖò hwìɖǐi, ké ɔ ɖá, “Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu ma màaɔ̀ wáá-sè-kpà ɓɛ́ ɔ zà ma Áɖɔ̀ùn wáún wɛ̃ɛ mú. Ɔ se ma ɖɛ ɖò ɓó Áɖɔ̀ùnɛ̀ dúɔ̀ bũ̌ zà, ɓɛ́ màaɔ̀ ní kɔ̃̀ ɖà ɔ wuɖuí kɔ̃̀, mɔɔ ké ɔ se ma ɖɛ ɖò ɓó ɔ ɓoɔ̀ bũ̌ zà, ɓɛ́ màaɔ̀ mɔ̀ùn ní kɔ̃̀ ɖà ɔ ɓo-kɔ̃-síìn-ɖɛ̀ jǔ, kɛɛ ɔ zà ma kpáɔ̀ ɓó ɔ mìɔùn wáún, ɓɛ́ wa sɔ̃́ɔ̀ ké wɔ̃ ɓɛ́ìn kè ɓó ɔ wĩ́a xwíɖíi, ɓɛ́ ɔ ké màaɔ̀ dyí gmɔ̀ ɔ kè dɛ̀ ɔ hwòɖǒ-dyùàɔ̀ ɓɛ̀ɖɛ̀ìn kà dyíɛ, nìí, ɓɛ́ ɔ ké màaɔ̀ mú ɖɛ̀ɓɛ̀.”[3] Ké gàa ɖò mɔ̀ Áɖɔ̀ùn Káɖáà kɛɛ mɔ̀ùn ɖá, “Màaɔ̀ kè gàaɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ wa ké ma hwɔìn nyɛ̀nɛ̀ɛ̀, ké ɔ se ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ma ɔ mìɔùn dyí ɖú ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ kpa ɓɛ́ ɔ ké gàaɔ̀ dyí zi, mɔɔ ké ɔ se ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ma gàaɔ̀ wuɖuí kɔ̃̀, kɛɛ ɓɛ́ ɔ kè gàaɔ̀ ké ma wɔ̃ ɓɛ́ìn ɖé ɖɛ séín mú.”[4]

Nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké dèè-wùɖù ɓɛ́ ɔ dyà gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nyɛɛ jǔ.

“Ɓó ɖɛa jèɛɛ, gàaɔ̀ mu ɔ ɖe kè ɔ ɓǎ dyi táàùn, ɓɛ́ ɔ kè ɔ gmààɔ̀ ké xwaún kpáìn, ɓɛ́ wa ké nyɔ dyúáɖò jǔ” (2:24). Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn dúi-ku-ku se ɓó da nì jè dyí ɓá, (da-nì-nìɛ̀ tó dyi, ké ɔ mu), mɔɔ ké dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn se nyɔ mìɔùn múàǔn dyi kpáìn jè dyí ɓá. (Kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn wóɖóún-wóɖóún dyà múà). Ké ɔ se ɓɛ́ nyɔ dyúáɖò ké wuɖu-nyu-nyɔ̀ jǔ ɖòùn pūɛ, (sepóɛɖé ɖɛ nyuɛ ɓɛ́ nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ dyi dúi kuɛɛ mɔ̀ wuɖuún-dyi-wɔ̃́ìn-wɔ̃́ìn). Kpáná-ɖɛ̀ vɛ̀nɛ̀ ɓě nì ɖé nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ múɛɛ mɔ̀ nyɔ seɛ nyu ɓɛ́ nyɔ ɓě ké dyi kpɔ̃ìn, kɛɛ dyììn ɖé waà dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìnɔ̀ mú ɖéɛ̀ kpáná-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ mu dyiìn. Nyɔǔn ɓě kpɔ̃ìn dyi ɓó hìɖì-kpà se dyi túòɛ̀ ɓɛ́ìn, ɓɛ́ ɔ mɔ̀à wuɖu-ɖi-ɖi kɛɛ kɔ̃. Ɔ xwíníín mɔ̀ gàa dyúáɖò kè màa dyúáɖò mɛ kpáìn xwaún, ɓɛ́ wa ké se wuɖu wa ɖià kɛɛ kɔ̃ péɖé tee ɖé wa fɛ̀ɛ̀-wè séín mú.

Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké wáɖáá nì, ɓɛ́ nyɔ sɔ̃́ɔ̀ ké hwòɖǒ kɔ̃ deìn dèìn, ɓɛ́ wa ké jè dyi kpɔ̃ìn kpɔ̃̀ìn. “Ɓó tia ɓaɖaa, gàaɔ̀ kè ɔ gmààɔ̀ fɔ̀nɔ̀ ma gbɔ, kɛɛ dɛ̃ se ma wa nyu” (2:25). Sepóɛɖé nàmàǔn séè ma gàa kè ɔ gmàà kĩ́ín-kĩ́ín ɓě nìà kɛ dyíin nyìnììn ke jèɛɛ, waà dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìnɔ̀ se ma gma ɖò ɓéɖé, ké wa se ma dɛ̃ jè dyí dyuò, ké fã̀à ɖò se ma wa hwòɖǒ bũ̌ nì. Dèè-wùɖù Ɖìèɔ̀ cɛ̃ɛ à gbo, ké ɔ ɖá, “Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn jè mɛ kpa ɖɛ ɖé nyɔǔn séín gbo. Nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓě kè wa gmàà ɓě ní ɖá ɓɛ́ wa ké ɖɛ gbà nyu…” (Híìbúɖúù 13:4).

Ɔ jǔ ké nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà se hwòɖǒ kɔ̃ deìn dèìn, ké fã̀à dyi ɖé wa ɖò-ɖò hwòɖǒ bũ̌ nì ɓá ɔ mǔèɔ̀ jè dyí, kɛbì ɔ nì wuɖu ɓɛ́ wa ɖi ma kà ɓó wa dyi-kpɔ̃ìn-wèɔ̀ ɓaɖaa nyuɛń nyɛɛ ní, nìí, wa sɔ̃́ɔ̀ se gìɖìǐ mú cĩ́ɛ ɓɛ́ìn. Sepóɛɖé wuɖuún-dyi-wɔ̃́ìn-wɔ̃́ìn mɔ̀ nyɔ nyuɛ ké dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ku dúi, ɔ hwɔìn kà, “à mu ná dyi gã̀ùn tee ké gĩɔ zaìn dyɛ à gbo hwɛ̀!”

Ɓǎsɔ́ɔ̀-nɔ̀ɔ̌ ɖò ɖá, “M̀ ɖǎ kɔ-kɔ nìà ɖé m̀ ɖeín nyɛɛ wáɖá.” Ɔ xwíníín mɔ̀ gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nìà ɓě sɔ̃́ɔ̀ pṹa kɛɛ nyuɛ ké ɔ se xwa fɛ̃́ìn ɓɛ́ nyɔ dyúáɖò ké ɖe kɔ́ìn dyɛ mɔ̀ùn.

Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn wóɖóún-wóɖóún fɔ̃ kɔ-kɔ séín kè méè séín, ɓɛ́ nyɔ dyúáɖò ní kɔ̃̀ ɖà ɖe kɔ́ìn dyɛ mɔ̀ùn. Gàa kè ɔ gmàà se ɓéɖé ɓɛ́ wa ké ɓɔ́ìn mɔɔ wa ké bũ̌ sɔìn, sepóɛɖé ɔ dyà nyɔ dɛ̃ kɔ̃, ké ɔ nyu nyɔ gbàɖàùn-po-nyɔ̀ mú. Kɛɛ dɛ̀ ɓɛ́ ɖɛ ɓě nìà kɛ kpáa, ɔ mɛ nì à hwìɖǐi kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nì ɖé ɓɛ́ ɔ ké à gbǎà kɛ.

Nyɔ sɔ̃́ dyi wuɖu ɖi ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyúa, ké wa dyi dyi kpɔ̃ìn ní, nìí, ɔ nyuɛ ké wa tò wa mìɔùn ɖé ɖɛ séín mú, ké wa dyéìn dyèìn kpéín, ké waà dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìnɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin, ḿ seé kɔ̃ kɛbì ɖɛ mɛ kàmà mú ɓó wa bìì kɛ. (1 Kɔ̀ɖéíntĩ̀ɔ̀ 13). Ɔ jǔ ké gàa kè ɔ gmàà se wuɖuún dyi wɔ̃́ìn ní, nìí, ɔ dyà wuɖu mú jaɖa-jaɖa kè hwòɖǒ ɖé ɖei kpá-kpá kè gbo-zaìn-zaìn ɔ kè mú-dɔ̃̌-dɔ̃̌.

Ɔ jǔ ké gàa ɖòɛ̀ gmàà dyi níiń gbào mɔɔ ḿ nì wɛ́ińo, ké gàaɔ̀ hwòɖǒ se ɖé ɖei kpá ɓá ɔ jè dyí ní, nìí, gàaɔ̀ nì ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɓɛ̀ɓɛ̀ǐn kɔ̃̀ wuɖu wa sɔ̃́ɔ̀ ɖi ma kà kɛɛ mú cĩ́ɛń jǎà. Ké màa ɓɛ́ ɔ poɛ gbɔ ɓɛ́ ɔ ké ɔ dyú-ɓǎɔ̀ kpéín dyé kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ wuɖu nyu, hwɛ̀ ḿ po níiń, ɔ jǔ ké gàaɔ̀ se ɔ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn nì níɛɛ, nìí, màaɔ̀ mɔ̀ùn nì ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn kɔ̃̀ wuɖu wa ɖi ma kà kɛɛ mú cĩ́ɛń ɖekè.

Ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɓɛ́ ɔ ɓéɖé ɓó gàaɔ̀ bììɛɛ nyuɛ ké ɔ dyé gàaɔ̀ kpéín, ké ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɓɛ́ gàaɔ̀ mɔ̀ùn ɓéɖé ɓó ɔ bììɛɛ nyuɛ ké gàaɔ̀ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ mú. Ɔ dyi ná nìǐn, nìí, wa sɔ̃́ɔ̀ mu dyúa muùn tee, ké wa mu dyi kuùn mìɔ!

► Ɖɛ́ mu kpáùn ɔ jǔ ké gàa ɖò kè màa ɖò dyi dyi kpɔ̃ǐn nì, ké wa sɔ̃́ɔ̀ dyiɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ wa ɓɛ́ìn ɓɔ́ìn ti séín, ɔ jǔ ké wa se mú ɖɛɓɛìn ɖɛ̀ɓɛ̀ìn ɖe níɛ́? Ɖɛ́ mɔ̀ zaìn gbo nì ɓó nyɔ ɓě nìà kɛ kè nyɔ ɓě ɓɛ́ wa kpɔ̃ìn dyi, ké wa wɔ̃́ìn wuɖuún dyi, ké wa dèɛ̀ hwòɖǒ kɔ̃ kà ɓɛ́ waà dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìnɔ̀ ku dyiɛɛ pṹa kɛ́?

(2) Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn kɔ̃̀ jè Báɓòɔ̀ cɛ̃à kɛɛ mɔ̀ ɔ nyɔ kɔ̃̀ mú ɓɛ́ dúún-zaìn-zaìn nì kɛ: Dyú-wóɖóìn-wóɖóìn.

“Dyú ɓě mɔ̀ nyíí-ɖɛ̀ sɔ̀ìn ɖé Bounɓoɔ̀ gbo. Wa mɔ̀ mana ké ɔ poɛ nyɔ kɔ̃.” (Wɛ́ɖɛ́ 127:3).[5]

Dyú ɓě mɔ̀ nyíí-ɖɛ̀ sɔ̀ìn ɖé Bounɓoɔ̀ gboɛ, kɛɛ ti ɖíɛ́ ɓě ní wa mɔ̀ nyíí-ɖɛ̀ ɓɛ́ wóɖóìn-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyí kɛ. “Má, Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu ma ɓě gàa ɖò-ɖò kè ɔ gmààɔ̀ kpóɖó-dyùà dyúáɖò kè fɛ̀ɛ̀ dyúáɖò múe? Ɖɛ́ kɔ̃̀ jè ɔ nyuɛ ma kà náa kɛ́? Ɔ nyuɛ ma náa, ɓɛ́ ɓě ké dyú ɓě ɓɛ́ wa ɖɛ̀ɓɛ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ múɛɛ wóɖóìn. Ɔ ná nì jèɛɛ, ɓě mɛ nyu ɓěɛ̀ gmàà ɓě ɓɛ́ ɓě kè wa wóɖóà ɓíɖíiɛɛ jǎà gbo.” (Máɖékà 2:15).[6]

Nyɔ ɖíɛ́ ɓě gãa ɓɛ́ wa ké fɛ̀ɛ̀ ɓě dè wa gma dyí ɓɛ́ wa ké se dyú wóɖóìn nyɛɛ cĩ́. Kɛɛ Báɓòɔ̀ tɛ̀mɛ̀ìn à nììn kà ɓɛ́ ɔ dè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒi ɔ jǔ ké wóɖóìn-nyɔ̀ ɓě dyi dyú ɓě ɖɛ̀ɓɛ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ múɛɛ wóɖóìn níɛ.

Ɖɛ à mɛ dyuò dyíɛɛ mɔ̀, Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒ se dyú-wóɖóìn-wóɖóìn múin dèìn pū, kɛɛ ɔ hwòɖǒ dèìn dyú ɓě ɓɛ́ wa ɖɛ̀ɓɛ ɔ múɛɛ múin. Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖá wóɖóìn-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn waà dyú ɓěɔ̀ kà wa ké Kɛ́ɖɛ́ì ɖeín síɛ nyu kɛ.

(3) Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓɛ́ Báɓòɔ̀ cɛ̃à jèɛɛ mɔ̀ ɓó Kɛ́ɖɛ́ì jè.

Ɖé Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:30-32 múɛɛ, Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ cɛ̃ à ɖɛ kàmà múin wɔ̃́uń ɖò ɓá nyɔ́nɔ́ dyi kpɔ̃ jè dyíɛ jè gbo, ké ɔ mu à dyí vǐèìn tee, ɓɛ́ Jízɛ̀ ké ɖe dyi hwɛ̀. Nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ mɔ̀ gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nìà ɓó Jízɛ̀ Kɛ́ɖɛ́ì kè ɔ Cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ pṹa kɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀.

Pɔ́ɔ̀ dèɛ̀ ma jè gbɔ ti ɔ cɛ̃à Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɔ̀ gbo kà ɓɛ́ “Zùùɔ̀ mɛ dyíìn wa múin nyɛ” (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:18). Dà nìà kɛ ɓóɛ̀ ɔ tòà náún-po-wùɖù ɓě céèà dà ɓíɖíiɛ ɓá nyɔ́nɔ́ dyi kpɔ̃ jè dyíɛ̀:

Màa ɓɛ́ ɔ ɓéɖé Zùùɔ̀ kɛɛ mu ɔ dyú-ɓǎ, (ɓɛ́ ɔ mɔ̀à ɔ “dúɔ̀”) kɛɛ xwíɖíi nììn, “ɖé Bounɓoɔ̀ mú,” kà dyúáɖò kà Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɔ̀ nìà Jízɛ̀ xwíɖíiɛ (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:24, 32; zà 1 Píɖɛ̀ 3:1 wuɖuún ɖekè). Ɔ xwíníín mɔ̀ màaɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké Jízɛ̀ xwíɖíi nì kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ dyú-ɓǎɔ̀ xwíɖíi nì ɖekè (ɔ ké wa kpéín dyé).

Kà ɓɛ́ màaɔ̀ mu ɔ dyú-ɓǎɔ̀ xwíɖíi nììn nyɛɛ, “Bounɓoɔ̀” jè mɛ nì ɔ hwòɖǒ bũ̌. Sepóɛɖé Bounɓoɔ̀ ɖéɛ̀ ɔ kéà dya dè kɛ̀, ké Bounɓoɔ̀ bìì ɖéɛ̀ ɔ kéà ɔ dyú-ɓǎɔ̀ dya dè kɛ̀, kɛɛ ɔ se ɔ dyú-ɓǎɔ̀ ɖòùn pū. Ɔ dyéɖé mɛ nì Jízɛ̀ dya, nyɔ ɖòùn kɔ̃̀ mú kɛɛ ɖò seà nì fɔɔ kɛ. Màa ɖò dyi ɔ dyú-ɓǎ xwíɖíi nì ɖé hwòɖǒ wáɖáá múín, nìí, ɔ mɔ̀ ɔ Jízɛ̀ ɓiè-ɓièɔ̀ wáká ɖò.

Dyú-ɓǎ xwíɖíi-nì-nì kɔ̃̀ jè Báɓòɔ̀ cɛ̃à kɛɛ, jè nì kà ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn nìà kɛ, ké wa ní nɛ́ nyɔ ɖò kɔ̃ ɓóɛ nyu jè. Dyú-ɓǎ xwíɖíi-nì-nì kɔ̃̀ jè Báɓòɔ̀ cɛ̃à kɛɛ mɔ̀ nyíí-ɖɛ̀ ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ wa ké waà dyú-ɓǎ ɓěɔ̀ nyí, ké ɔ se ɖɛ ɓɛ́ wa ké nyu sepóɛɖé wa fɛ̃̀ìn Kɛ́ɖɛ́ì jèɛ. (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:33). Kà dyúáɖòɔ̀, kǎà gàa ɖò-ɖò séín mɛ nyu ɔ gmààɔ̀ wuɖu ɖé “ɖɛ séín” mú (ɔ sèìn ɖɛ ɓɛ́ìn ɔ fɛ̀ɛ̀ nàdǐ mú poɛ mɔɔ ɖɛ ɓɛ́ìn ɔ ɓɔ́í poɛ ɓɛ́ ɔ ké se Jízɛ̀ ɓièɛɛ hwɛ̀), ké ɖɛ nìà kɛ mɔ̀ ɔ Jízɛ̀ ɓiè-ɓièɔ̀ wáká ɖò.

Màa ɖò dyi ɔ dyú-ɓǎ xwíɖíi nìǐn, ɔ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ ɔ dyé gàaɔ̀ kpéín nyɛ (vɔ́sì 33), ké ɔ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ màaɔ̀ nì Zùǔn-fɛ̀ɛ̀ cĩ́ɛń nyɛ (5:18-21). Kpéín-dyé-dyé nìà kɛ sɔ̀ìn ɖé “hwòɖǒ ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀ kè hwòɖǒ hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐn mú” ké ɔ dè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒi mìɔ (1 Píɖɛ̀ 3:4).

Nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓɛ́ ɔ ɓéɖé Zùùɔ̀ kɛɛ mu ɔ gmààɔ̀ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ìn kà Jízɛ̀ ɖɛ̀ɓɛ̀à ɔ Cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ múɛ (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:25). Gàaɔ̀ mɛ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ gmààɔ̀ mú kà ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀à ɔ mìɔùn nììn kpóɖó dyúàɔ̀ múɛ. (vɔ́sì 28-29). Ɔ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ ɔ ɓéɖé Zùùɔ̀ kɛ, ɓɛ́ ɔ ké sáa-zà-zà dyúáɖò Jízɛ̀ nyu ma kà, ti ɔ “tòà ɔ mìɔùn ɓɛ́ ɔ kéà Cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mú-gbǎàìn-ɖɛ̀” jǔɛɛ ɖò nyuɛ ɓɛ́ìn ɓó ɔ gmààɔ̀ bìì. Ɖɛ nìà kɛ mɔ̀ ɔ gmààɔ̀ “mú-ɖɛ̀ɓɛ̀-ɖɛ̀ɓɛ̀ɔ̀” wáká ɖò. (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:21). Céè-ɖɛ̀-dyuò-gàà vɛ̀nɛ̀ ɖò cɛ̃ɛ, ké ɔ ɖá:

Kà Jízɛ̀ tòà ɔ mìɔùn ɓɛ́ ɔ dyià gǎ dyé ɓó kɔ́ɖɔ́sìɔ̀ kɔ̃, ɓɛ́ ɔ dyià Cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ póìn nyɛɛ, kà dyúáɖòɔ̀, kǎà à mɔ̀ùn mɛ wɔ̃́ ɓɛ́ à ké à hwòɖǒɛ̀ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɓě dyi táà, ɓɛ́ à ké gana-kũ̀à nyu-nyu kè mú-dɔ̃̌-dɔ̃̌ hwòɖǒi kùìn, nìí, ɓɛ́ à kéɛ nyu ɓɛ́ à gmàà ɓěɔ̀ ké múà ɓéɖé. Ɔ mɔ̀ gàaɔ̀ kpé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyu ɓó ɔ gmààɔ̀ gbo kpá jè kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɓě ɔ nyí kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ bìì kũ̀à nyu hwòɖǒɛ̀-ɖé-hwɛ̀-kà, ɔ dyi ná nìɛ̀ ɓɛ́ìn ní, nìí ɓɛ́ ɔ ké ɔ gbo gmɔ̀ ɖé ɔ wɛ́-wɛ́ mú kè ɔ ɓɛ́ ɔ ké nàdǐ-ɖɛ̀ wɔ̃ muɛ ɓɛ́ìn ɓó ɔ bìì kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ dyí gmɔ̀ ɓɛ́ puà-ɖɛ̀ ɖò ní kɔ̃̀ ɖà ɔ dyɛ̀ìn kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ kpeɖe hwòɖǒ kùìn, ti ɓɛ́ ɔ kpá dyoɖoún wɛ̃ kè ɓɛ́ ɔ ké se ɔ dyi táà, ti ɓɛ́ màaɔ̀ mɔ́ ɔ wáká poɛ dyiɛ, kè ɓɛ́ ɔ ké ɔ bìì ɓaà ti ɓɛ́ ɔ zùùɔ̀ nì fũ̀à-fṹá mú kɛ ɔ kè ɓɛ́ ɔ ké wɔ̃́ ɓɛ́ ɔ ké màaɔ̀ fɛ̀ɛ̀ póìn dyììn ɖé ɔ bìì mɛ́-mɛ́ mú. Ɖɛ́ kɔ̃̀ jè gàaɔ̀ mɛ ɓɔ́à náa nyuɛ kɛ́? Ɔ jǔ ké méè dyi ɓě wáɖáìn, ké cu-pĩ̀à dyúáɖò nyɛ̀nɛ̀ɛ̀ dyi ɓó nìǐn, nìí, gàaɔ̀ mɛ ɓɔ́ ɓó ɔ gmààɔ̀ poɛ ɓɛ́ ɔ ké ɔ fɛ̀ɛ̀ póìn, ɓɛ́ ɔ nììn fɛ̀ɛ̀ ké nàdǐ mú sèe? Kɛɛ ɖɛ pàɖǎ nì ɓó ke ɓɛ́ à kéɛ cɛ̃́… Gàaɔ̀ mɛ dyuòɛ̀ kà ɖɛ zi ɖɛ kpauń dyúáɖò ɓɛ́ ɔ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké nyu ɖé ɔ fɛ̀ɛ̀ múɛɛ mɔ̀ ɓɛ́ ɔ ké vɔ̃ ɓɛ́ ɔ ké ɔ gmààɔ̀ pó-pó gbo dyà kɛ. Ɔ mɛ nyí ɔ ɖɛ kã̀ìn séín ɓɛ́ ɔ mɔ́ ɓó ɔ zùùɔ̀ bìì kɛ… Kɛɛ gàaɔ̀ mìɔùn mɛ mɔ̀ ɖɛ ɓě nìà kɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀, ké ɔ mɛ po màaɔ̀ náún ɔ jǔ ké ɔ dyi náún-po-po mɔ́ ní, ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ pó-pó-hwìèɔ̀ ké xwa fɛ̃́ìn ɖé ɔ gbo. Ɔ jǔ ké gàa ɖò dyi Zùùɔ̀ kè nyɔ mìɔùn jè mú doìn-hwòɖò-dyùà ɓéɖé kà Bounɓoɔ̀ nìà kɛɛ ní, nìí, ɔ mu wɔ̃́ùn ɓɛ́ ɔ ké sáa-zà-zà séín nyu, ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ ɔ gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ké pó.[7]

Nyɔ́nɔ́-ɓǎɔ̀ mɛ nyuɛ ɓɛ́ ɔ gmààɔ̀ ké mú hwɛ̀ kà Kɛ́ɖɛ́ì hwɔà ɔ gmàà mɔ̀à cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ kɛɛ mú kɛ, “…ɓɛ́ ɔ ké cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ xwáɖáún zàìn dyììn ɖé ɔ wuɖuɔ̀ mú, ti ɔ ɖǎ ma wa dèɖè dyììn ɖé níɔ̀ mú, ké ɔ ɖǎ ma wa mú hwɔɛ. Ɔ nyuɛ ma náa, ɓɛ́ ɔ dyi cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ɔ mìɔùn xwáɖáún zàǐn nìǐn, wa ké dyíin nɔ̀mɔ̀ mìɔ, ɓɛ́ wa ké dyí sɛ́ɖɛ́ìn, ɓɛ́ wa ké se kɛɛ kè bɛ̃̌ ɖò bũ̌ nì, ɓɛ́ wa ké se kɔ̃in páɖáìn kà ɖɔ nìà kɛ, mɔɔ ɓɛ́ ɖɛ kà kò ɖò ké se wa dyíin nyìnììn.”

(Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:26-27).

Ɖé ti sùà múɛɛ, ɓóɖó-nàìn-nyɔ̀ ɖò dyi ma màa-dyù gmɔ̀ ɖò ɓéeín kpɔ̃ ní, wa dyéìn ma màa-dyùɔ̀ ti dyììn ɖé ɔ cáná nɔ̀mɔ̀ nyɔ́ún ɓě fiè-fiè mú, hwɛ̀ ké wa dyá ma ɔ ɖé kã́áɔ̀ ɓíɖí-gbǒǔn. “Wa ɓéɖé wa ké ma ɔ cáná nɔ̀mɔ̀ nyɔ́ún mɔ̀à mɛ́ɛ̀ kɛɛ fiè ɓó dɛ̀nɛ̀ mɛ̀nɛ̌ìn-ɖò xwíníín, ɓɛ́ wa ké ɔ nyɔ́ún-nɔ̀mɔ̀-cànà tɔ̀ɔ̀ ɓě fiè ɓó dɛ̀nɛ̀ mɛ̀nɛ̌ìn-ɖò tɔ̀ɔ̀ xwíníín” (Zà Ɛsɔ́ɖɔ́ 2:12 wuɖuún). Kǎà wa dyéìn ma màa-dyù gmɔ̀ ɓɛ́ ɔ se toɖo kɔ̃ jè dyuòɛɛ ti ɓó ɔ dyú-ɓǎɔ̀ bìì.

Ɖé zùǔn-wàká kɔ̃ɛɛ, nyɔ́nɔ́-ɓǎɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ séín ɔ ɓɛ́ìn ɔ gmààɔ̀ bìì nyuɛ ɓɛ́ màaɔ̀ ké dyíin nɔ̀mɔ̀ kɛɛ nyu. Ɔ mɛ gmɔ̀ ɔ gbo, ɔ mɛ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ mú ɖé ɖɛ séín mú, ɔ kèɔ̀ kè mɛ wɔ̃́ìn wuɖuún dyi, ɔ mɛ ɓaà ɔ bìì, ɔ mɛ po ɔ náún, ɔ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn ɔ ɖɛ, ké ɔ kpeɖe mɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin ɖé ɔ gbo.

Ɔ jǔ ké nyɔ́nɔ́-ɓǎɔ̀ dyi kà ɓó ɔ gmààɔ̀ ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn dyí tɛ̀mɛ̀ìn ní, nìí, gàaɔ̀ dyéɛ pɛ́ɛ̀-ɖɛ̀ ɖò kɔ̃ún, ké pɛ́ɛ̀-ɖɛ̀ɔ̀ mɔ̀ múà. Pɔ́ɔ̀ ɖá, “Nyɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ gmààɔ̀ múɛɛ, ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ mìɔùn mú” (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:28). Nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓě ɓɛ́ wa ɖɛ̀ɓɛ̀ waà gmàà ɓěɔ̀ mú ɓó nyɔ mìɔùn sáa-zàìn-kà nìà kɛɛ, Bounɓoɔ̀ mu wa pɛ́ɛ̀ìn mìɔ, hwɛ̀ ḿ po níiń, waà gmàà ɓěɔ̀ mu wa kpéín dyéìn, ké wa mu wa mú ɖɛ̀ɓɛ̀ìn, ké waà hwòɖǒ se ɖé píé nìɛ̌ mu.

► Ɖɛ́ jɛ́ɛ́ ɓě gàaɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké nyu hwɛ̀ ɓɛ́ ɔ ké ɔ gmààɔ̀ gbo kpá ɖé zùǔn wɛ̃́?

(1) Wa mɛ kpáìn kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuà dyi kpɔ̃ìn jè páún poɛ sɔ̀ìn ɖé ɖɛ dè gbɔ múɛɛ jè múàǔn dyi, ɓɛ́ wa ké ɖɛ wa ɖò-ɖò ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké nyu ɖé dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn múɛɛ kpéín dyé.

Nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓě ɓéɖé ɓɛ́ wa kéɛ dyuò kà ɓɛ́ waà gmàà ɓěɔ̀ mɔ̀ nyíí-ɖɛ̀ sɔ̀ìn ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ gbo “ké wa mɔ̀ nyɔ dyúáɖò”, ké wa pɛ̃́ìn waà fɛ̀ɛ̀ ɓěɔ̀ dyi ɓɛ́ wa ké wa dyí gmɔ̀ kè ɓɛ́ wa ké wa gbo kpá ɖé zùǔn-ɖɛ̀ ɓě mú ɔ kè ɓɛ́ wa ké wa gbo gmɔ̀ ɖé wɛ́-wɛ́ kè kpóɖó-dyùàɔ̀ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ tɔ̀ɔ̀ ɓě mú kɛ. Gàaɔ̀ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn ɔ gmààɔ̀ dyí kà ɓɛ́ ɔ kɔ̃̀ ɖé ɔ jè gbo, ké ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɔ mú ɖé ɖɛ séín múɛ, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì màaɔ̀ mɛ se ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké dya-dè-dè ní náa dyéɛ. Ɔ mɛ dyuòɛ̀ kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖòùn ɓɛ́ìn ɖɛ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké gbo zĩàìn ɖé màaɔ̀ fɛ̀ɛ̀ múɛɛ gbo zĩàìn nyɛ. Ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu ɔ mana kɔ̃ poùn ɓó ɔ gmààɔ̀ kpéín dyé jè kè ɔ wuɖu ɖùǔ gbo tò jè.

Màaɔ̀ mɔ̀ùn mɛ dyé ɖɛ Gèɖèpɔ́ɔ̀ cɛ̃à kà ɓɛ́ ɔ dyú-ɓǎɔ̀ mɛ nì ɔ kɔ̃in nyɛɛ kpéín ɖekè, ké ɔ mɛ dyé gàaɔ̀ kpéín ɖé hwìè séín kɔ̃̀ mú ɔ ɓɛ́ìn náa nyuɛ kɛ, ɓɛ́ ɔ ké kà gàaɔ̀ nyu taàɔ̀ nàìn nyɛɛ kpéín dyé ɖekè. Ɔ mɛ dyà ɔ mìɔùn ɓíɖíi ɓɛ́ ɔ ké ɔ dyú-ɓǎɔ̀ dya dè, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì gàaɔ̀ mɛ bĩ ɖɛ xwa, ɓɛ́ ɔ ké ɔ hwɔɖǒ ɖé ɖei po kɛ. Ké ɔ mɛ diè Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyi ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ké ɖɛ mɔ́ gbo-zĩàìn-zĩàìn ɖé gàaɔ̀ fɛ̀ɛ̀ múɛɛ gbo zĩàìn. Ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu ɔ mana kɔ̃ poùn ɓó ɔ dyú-ɓǎɔ̀ kpéín dyé jè kè ɔ wuɖu nyu jè.

(2) Gàa kè ɔ gmàà mɛ ku dyi ɖé zùǔn ɔ kè ɖé ku kɔ̃in-ɖɛ̀ ɓě mú, ké ɖò ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔè ɖò dyoɖoún po.

Wa sɔ̃́ɔ mɛ dyuòìn-dyùòìn dyí mìɔ, ɓɛ́ wa ké se fã̀à peɖe, ɓɛ́ wa ɖò ké se ɔ mǔèɔ̀ nyɛ́nɛ́ zeɖe, ɓɛ́ ɖò ké se ɔ mǔèɔ̀ nyɔ kà kò ɖò dyí poìn, ké ɖò mɛ ɓɔ́ ɔ mǔèɔ̀ zùǔn zàìn, ké ɖò mɛ ɓɔ́ ɔ mǔèɔ̀ kɔ̃ nɛ́ɛ ɖé gbǒǔn, ké ɖò mɛ ɓɔ́ ɔ mìɔùn dya dèɛ̀ mìɔ ɓó ɔ mǔèɔ̀ kɔ̃in, mɔɔ ké ɔ ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔèɔ̀ dyéɖé zùǔn zàìn. Wa mɛ cĩ́ ɖé jǎà mú ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyúa ɔ kè ɓó wa mìɔùn dyúa.

(3) Ɔ jǔ ké nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà dyi nàmàǔn ɖò nyu ní, nìí, wa mɛ dè Gèɖèpɔ́ɔ̀ dĩ́ín-dĩ̀ìnɔ̀ hwòɖǒ kɔ̃, ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu wa kɔ̃in zĩ̀ìn.

Ti Áɖɔ̀ùn kè Íì ɓùɖùàìn nàmàǔn mú, ké dɛ̃ nyuà wa, ké wa hwòɖǒ kpáà ɖé ɖeiɛɛ, Gèɖèpɔ́ɔ̀ tɛ̀mɛ̀ìn ma ɔ kpéɔ̀ wa dyí, ké ɔ dyà ma wa ɔ mìɔùn gbo ɖe. Hwɛ̀ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ zàìn ma nimii ɖò sáa, ké ɔ nyu ma nimii-kùɖùùɔ̀ ɖɔ mú, ké ɔ poɛ ma Áɖɔ̀ùn kè Íì mú. (Jɛ́nɛ́sì 3:21). Tia ɓaɖaa, Gèɖèpɔ́ɔ̀ tɛ̀mɛ̀ìn ma ɔ dĩ́ín-dĩ̀ìnɔ̀ à dyí, sepóɛɖé ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ à mú jè. Ké ɖeɛɛ, ɔ tɛ̀mɛ̀ìn ma ɔ nyɛ́nɛ́ín-ɖáìn-ɖɛ̀ mɔ̀à nyɔ-gbǎà-gbǎà dyììn ɖé Kɛ́ɖɛ́ì Jízɛ̀ múɛɛ à dyí. Ɖɔ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ po ma kà wa mú dyììn ɖé Kɛ́ɖɛ́ì múɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn à dyí kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓɛ́ìn à kè wa kè kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n, ɓɛ́ ɔ ké à ɔ mìɔùn gbo ɖe dyà kɛ. Dyììn ɖé Kɛ́ɖɛ́ì múɛɛ, gàa kè ɔ gmàà ɓɛ́ìn múà ɓéɖéɛ ɖe, kɛbì wa mɛ bĩ ma ɖɛ xwa kɛ.

Ɖé Wóɖóùn-ɓòɖòɔ̀ kɔ̃ kè ɖé Júù-nyɔ̀ ɓěɔ̀ hwìɛ̀ kɛɛ, màa ɓě se ma kpé ɖò ɓéɖé ɖé gàa ɓě hwìɛ̀ fɔɔ ɖé zɔ̃ hɔ̃dɛ̀ɖɛ̀ ɖò kĩ́ín-kĩ́ínɔ̀ xwíníín. Ké ɓó zɛ̃̌ɛ̀ kɛɛ, nyɔ ɖíɛ́ ɓě se màa ɓě ɖɛ ɖá ke kánáá pū ɖé ɓóɖó-kpàà dà pàɖǎ kè ɖé taà ɖíɛ́ ɓě mú, sepóɛɖé ɔ mɔ̀ waà ɓíɖí-kpèɖè jè. Màa ɓě se kpéín-dyé-dyé ɖò ɓéɖé, ké wa kpɔ̃̀ìn wa ganaún, ké wa zàìn wa zùǔn kánáá pū. Kɛɛ à mɛ sí Jízɛ̀ ɓo-bɛ̃̀ kíɖíí ɓó kpéín-dyé-dyé ɓɛ́ ɔ ɓéɖé ɓó màa ɓě bììɛɛ jè.

Ɖé Kɛ́ɖɛ́ì mɔ̀ùn gboɛɛ, dĩ́ín-dĩ̀ìn ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ ɓéɖéà kɛɛ, wa wóɖóɛ̀n ní jèɛɛ, wa kpa ɖɛ ɓɛ́ wa kè gàa ɓěɔ̀ ké wɔ̃ ɓɛ́ìn. Jízɛ̀ ɖá, “...Ɖé ɖɛ dè gbɔɔ̀ múɛɛ, ɖɛ-séín-mɛ-nyɔ̀ɔ̀ mɛ ma gàa kè màa” (Máfíò 19:4; Jɛ́nɛ́sì 1:27). Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ ma màa kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛ, kà dyúáɖò kà ɔ mɛà gàa kɛ. Wa dyuò wa mìɔùn dyí, ké wa kpá pídyi ɖé wa mìɔùn mú, ké ɖɛ kpɔ̃ wa hwòɖǒ, ké wa dyuòɛ̀ kà ɓɛ́ wa ɖú wa mìɔùn nììn nyuu-ɖɛ̀ séínɛ̀ kpa dyí, kà dyúáɖò kà gàa ɓěɔ̀ nyuà nìɛ̀ kɛ.

Jízɛ̀ ɖú màa ɓěɔ̀ dyí ɓɛ́ wa ké gàa ɓěɔ̀ mǔè-nyɔǔn-dyù ɓě jǔ. Jízɛ̀ɛ̀ ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě dyi ma kà ɔ gboɛɛ mɔ̀ ma gàa kè màa. Màa ɓěɔ̀ jè kpa ɖɛ ɖé Jízɛ̀ gbo, ké ɔ se wa dyé ɓɛ́ wa ké nì kà gàa ɓěɔ̀ mɔ̀ùn ɖáìn wa nìà kɛ. Ɔ dyé wa kà ɓɛ́ wa mɔ̀ nyɔ ɓě kɔ̃̀ jè ɔ dyi ma kà ɓóɖó-kpàà kɔ̃ kɛɛ ɖekè.

Jĩ́ìn Bɔ́ɖàìn kè Jɔ̃́ɔ́ Pípɔ̀ ɔ kè Wéìn Gúɖúdɛ̀ìn, nyɔ ɓě nìà kɛ cɛ̃ ma jǎà-ɖɛ̀ ɓě céèà dà ɓíɖíiɛ ɓá kà Jízɛ̀ nyu ma màa ɓě kpéín dyéɛ mìɔ kɛɛ jè dyí, ké ɖɛ ɓě wa cɛ̃à kɛɛ jè céè ɖé Múà-bɔ̃̀-cèè-ɖɛ̀ hĩinyɛ ɓěɔ̀ mú.

(1) Jízɛ̀ wùɖù ma màa ɓě gbo wáɖáá ɓó nyɔǔn séín dyua ti séín.

Ɔ kàmà ma mú ɓɛ́ gàa ɓě ké ma ɖɛ nìà kɛ nyu ɖé Jízɛ̀ nììn tiín (Jɔ̃́ɔ́ 4:27). Ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɔ̀ giniìn ma dyi cá ti wa dyéà Jízɛ̀ kè Sɛ̀mɛ́ɖìà-mààɔ̀ dɔ́ɔ́ dèɛ̀ ɓó ní-ɓì nì ma kà ɖé Síákà-hwɔ̀ɖɔ̀ɔ̀ múɛɛ wĩín nyɛ. (Jɔ̃́ɔ́ 4:7-26). Ɔ kè màa ɓɛ́ wa kpa ma kà tɔ̀ɔ̀-ɓìɔ̀ ɓěɔ̀ dyúa kɛɛ dè ma dɔ́ɔ́ ɖekè (Jɔ̃́ɔ́ 8:10-11). Ɖúù céèɛ̀ kà ɓɛ́ Jízɛ̀ wùɖù ma jɔ̌ɔ̀-màà ɖò gbo ɖé Néìn-hwɔ̀ɖɔ̀ɔ̀ mú ɓó nyɔǔn séín dyúa kɛ (Ɖúù 7:12-13), ké ɔ wùɖù ma màa ɓéɖé ma kà nyɔmɔɔ-mú-sɔ̀-wɛ̀ɔ̀ kɛɛ gbo (Ɖúù 8:48; Máfíò 9:22; Máà 5:34), ké ɔ wùɖù ma màa po ma kà ɖé ɔ gbo wuɖu ti ɔ nìà ɖé nyɔ kúɖúú ɓěɔ̀ hwìɛ̀ kɛɛ gbo (Ɖúù 11:27-28). Jízɛ̀ wùɖù ma màa ɖò ɓɛ́ ɔ kíɖí ma kɔ̃ tee ɓó zɔ̃ ɓaɖa-bùè sè mɛ̀nɛ̌ìn-tã xwíníín nyɛɛ gbo ɖekè (Ɖúú 13:12). Hwɛ̀ ké ɔ wùɖù ma màa kúɖúú ɓě nì ma hwìè kɔ̃ ké wa nì ma ɖé ɔ kɔ́ɖɔ́sì-dyi-kɔ̀ìn-naínɔ̀ muɛń nyɛɛ mɔ̀ùn gbo ɖekè (Ɖúù 23:27-31).

(2) Kà Jízɛ̀ nyu ma màa ɓě gbo wùɖùɛ̀ kɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ ɔ dyé ma màa ɓě kpéín mìɔ, ké ɔ dè ma wa dya kɛ.

Ɔ wùɖù ma màa ɓě gbo ɖé kpéín-dyé-dyé kè nyɔ dya-dè-dè mú. Máfíò, Máà kè Ɖúù cɛ̃ɛ kà ɓɛ́ Jízɛ̀ ɖáìn ma màa ɓéɖé ma kà nyɔmɔɔ-mú-sɔ̀-wɛ̀ɔ̀ kɛɛ “ɔ dyú-màà”, ké ɔ ɖáìn ma màa kíɖí ma kà kɔ̃ teeɛɛ “Ééɓòɖòhɛ̃́ɛ̀ dyú-màà” kɛ (Ɖúù 13:16). Ɖáìn ɓɛ́ Jízɛ̀ ɖáìn ma kà wa “Ééɓòɖòhɛ̃́ɛ̀ dyú-màà ɓěɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ wa kè “Ééɓòɖòhɛ̃́ɛ̀ dyú-gàà ɓěɔ̀” ɓɛ́ìn wɔ̃ ɖé zùǔn wɛ̃.

(3) Jízɛ̀ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà màa ɓěɔ̀ zi ɖɛ kpauń mìɔ kɛ jèɛɛ, ɔ kpɔ̃ ma wa ɖò-ɖò dyi ɓɛ́ ɔ ké ɔ mìɔùn nììn nàmàǔnɔ̀ kpa dyí ɖú.

Ɔ hwɔìn kà ɖɛ ɔ cɛ̃à màaɔ̀ gbo ɓó ní-ɓìɔ̀ wĩín nyɛ (Jɔ̃́ɔ́ 4:16-18), kè ɖɛ ɔ cɛ̃à màa ɓɛ́ wa kpɔ̃̀ìn kà gmaɖe poɛ kɛ gboɛ (Jɔ̃́ɔ́ 8:10-11), ɔ kè nàmàǔn-màà ɓɛ́ ɔ po ma kà ɔ cáná ɓoiɛ (Ɖúù 7:44-50). Jízɛ̀ se ma waà nàmàǔnɔ̀ dyéɖé kɔ̃in wã̀ìn, kɛɛ ɔ cɛ̃ ma ɔ jè wa gbo. Ɖɛ Jízɛ̀ nyu ma kà kɛɛ tɛ̀mɛ̀ìn à nììn dyí kà ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ ɖò-ɖò kpá ma pídyi, ké ɔ ɓɛ́ìn ɖɛ ɔ mɔ́ gãa dyiɛɛ gãa, ké ɔ ɓéɖé kpé ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ ɓá nàmàǔn dyíɛɛ sɔ̃ dyí dè, ɓɛ́ ɔ ké ɔ nàmàǔnɔ̀ dyi táà gàná cá, ɓɛ́ ɔ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyɔ-kɔ̃in-zĩ̀ìn-zĩ̀ìnɔ̀ xwíɖíi dyiɛ.

Kà màa ɓě jè nyuà ɖɛ kpaa ɖé Jízɛ̀ gboɛɛ, kà dyúáɖòɔ̀, kǎà ɔ mɛ nì ɖé cɔ́cìɔ̀ mú ɓó zɛ̃̌ɛ̀

Kpé ɓɛ́ màa ɓě ɓéɖé ɓɛ́ wa ké kũ̀à nyu ɖé cɔ́cìɔ̀ mú kè ɖé wa ɓíɖí-taà ɓěɔ̀ múɛɛ, nyɔǔn ɓě nìɛ̀ jè cɛ̃iń ɖé cɔ́cì séín mú ɓó zɛ̃̌ɛ̀, kà wa mɔ́ ɓɛ́ ɔ ké nìɛ̀ nyuɛ. Kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, ɔ mɛ nì à hwìɖǐi kà ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ kpa ɖɛ, ké wa ɓéɖé dya-dè-dè, ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ wa kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛɛ ɖekèɛ. Jízɛ̀ tɛ̀mɛ̀ìn ma nyɔǔn dyí kánáá pū kà ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ ɓéɖé kpé, ké wa kpa ɖɛ kɛ. Jìzɛ́ ɓàìn màa ɓěɔ̀, kà ɓɛ́ wa mɔ̀ nyɔ kĩ́ín-kĩ́ín ɓeìn ma ɔ bɔ̃̌ dyi ti ɔ wóɖóà gĩɔ kɛ. (Jɔ̃́ɔ́ 20:17). Ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ma màa ɓěɔ̀ dyí-poìn-poìn ɓěɔ̀ kè kà wa nyu ma ɓaà kɛ kè kà wa nyu ma cɔ́cì muɛ kɛ kè kà wa nyu ma wíɖí pɛ́ɛ̀ kɛ kè kà wa nyu ma zàse-bɔ̃̀ tòɛ̀ kɛ ɔ kè kà wa nyu ma ɖɛ ɓě hwìɛ̀ dyi gã̀à kɛɛ mú mìɔ. Jízɛ̀ dè ma màa ɓě dya, ké ɔ tɛ̀mɛ̀ìn ma màa ɓě ɖɛ, ké ɔ cɛ̃ ma màa ɓě Gèɖèpɔ́ɔ̀-wùɖù gbo kà ɔ hwòɖǒ mɔ́ɔ ma kɛ.

Kà Dèè-wùɖù Ɖìèɔ̀ nyu màa ɓě kpéín dyé jè cɛ̃ɛ kɛ

À dyé kà Jízɛ̀ nyu màa ɓě dya dèɛ̀ kɛɛ hwɔìn-ɖɛ̀ ɖé kà Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ nyu kũ̀à nyuɛ kɛɛ mú. Ɓó Pɛ́nɛ̀kɔ̀-wèɔ̀ ɓaɖaa, Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ dyi ma “gàa-dyù gmɔ̀ kè màa-dyù gmɔ̀ ɓě” kè “gǐì-gàà kè gǐì-màà ɓě” kɔ̃ (Àpɔ́sò 2:17). Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ se ma nyɔ ɖò hwòɖǒǔn gbo zĩ̀ìn.

Ɖé Wóɖómà wuɖu-kpà 16 múɛɛ, Pɔ́ɔ̀ ɓàìn ma màa ɖò mɔ̀ Fíɓì kɛ, kà ɓɛ́ ɔ mɔ̀ ma “cɔ́cìɔ̀ gbo-nì-màà ɖò” kɛ (vɔ́sì 1), ké ɔ ɓàìn ma Pìɖìsíɖà kè Àkúɖà, kà ɓɛ́ “wa kè ɔ nyu ma kũ̀à ɖé Kɛ́ɖɛ́ì Jízɛ̀ mú kɛ, ké wa zà ma wa fɛ̀ɛ̀ɔ̀ hwòɖǒ gbo ɓó ɔ jè” kɛ (vɔ́sì 3-4),[1] ké ɔ ɓàìn ma Meɖé, kà ɓɛ́ “ɔ ɖǎ ma kũ̀à pàɖǎ nyu” kɛ (verse 6),[2] ké ɔ ɓàìn ma Júnìà, kà ɓɛ́ “ɔ se dyí kĩà ɖé àpɔ́sò tɔ̀ɔ̀ ɓěɔ̀ hwìɛ̀” kɛ (vɔ́sì 7), ké ɔ ɓàìn ma màa tɔ̀ɔ̀ ɓě ɖekè.

Ɖé 1 Tɛ̀sàɖónìà-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ múɛɛ, Pɔ́ɔ̀ ɓàìn ma màa ɓě ɓɛ́ wa ɓéɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀-hwòɖò-dyùà, ké wa nɔ̀mɔ̀ kpeɖeín, ké wa hwòɖǒ-dyùà nì kà dyú-ɖɛ̀ɛ̌ ɓě nìà kɛɛ ní. Ɔ ɖá, “Kɛɛ à ma ma mú ti ɓɛ́ à nì ma ɖé ɓě gboɛ, kà ɓɛ́ màa ɖò dyià ɔ dyú ɓě gbo gmɔ̀ǔn nìǐn, ɔ maà múɛ” (1 Tɛ̀sàɖónìà 2:7). Ɖé Ìfísĩ̀ɔ̀-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ múɛɛ, ɔ cɛ̃ɛ nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓě gbo ɓɛ́ wa ké waà gmàà ɓěɔ̀ mú ɖɛ̀ɓɛ̀, “kà Kɛ́ɖɛ́ì ɖɛ̀ɓɛ̀à cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mú, ké ɔ tòà ɔ mìɔùn ɓó wa bììɛ,” ɔ kè “kà wa ɖɛ̀ɓɛ̀à wa mìɔùn nììn kpóɖó-dyùàɔ̀ múɛ” (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:25, 28). Píɖɛ̀ po nyɔ́nɔ́-ɓǎ ɓě náún, ké ɔ ɖá, “Ɓě kè ɓěɛ̀ gmàà ɓěɔ̀ mɛ cĩ́ ɖé ɖɛ-múin-wɔ̃́-wɔ̃́ mú, ké ɓě mɛ dyé wa kpéín…” (1 Píɖɛ̀ 3:7).

Nìí, à nìɛ̀ múin wɔ̃́uń kà ɓɛ́ màa ɓěɔ̀ kpa ma ɖɛ mìɔ ɖé cɔ́cì-nyɔ̀ kĩ́ín-kĩ́ín ɓěɔ̀ hwìɛ̀, ké wa tɛ̀mɛ̀ìn ma gàa ɓěɔ̀ ɓɛ́ wa ké màa ɓěɔ̀ kpéín dyé kɛ. Ɔ mɔ̀ǎ ti ɓɛ́ nàìn-nyɔ̀ séín nì dà séín, nyɛɛ ké dyí sɔ̀, ɓɛ́ wa ké màa ɓě bìì wùɖù ɖé zùǔn, ɓɛ́ nyɔǔn ɓě ké wa gbà-kà kpɔ̃-kpɔ̃ ɓɔ́í po ɖé xwéɖé-dù séín hwìɛ̀. Ɔ mɔ̀ǎ ti ɓɛ́ à ké màa ɓě dyé kà wa mɔ̀ nyɔ kpa ɖɛ ɓě ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛ. Tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ séín ɓá kũ̀à ɓɛ́ màa mɔɔ gàa ké nyuɛɛ gbo zaìn jè dyí ɖé cɔ́cìɔ̀ mú mɔɔ ɖé à ɓíɖí-taà ɓěɔ̀ múɛɛ mɛ dèìn hìɖì-kpà nìà kɛ gbɔ, ɔ se ná nìǐn, nìí, ɖɛ à tɛ̀mɛ̀ìn kà kɛɛ mu ɖɛ cá-cá jǔùn.

Dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn mɔ̀ ɖɛ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mìɔùn po páún wɛ̃, ké ɔ se nyɔǔn-dyùɛ̀ nyuu-ɖɛ̀. Ɔ jèɛɛ, à mɛ mu Gèɖèpɔ́ɔ̀ gbo ɓɛ́ ɔ ké à hwìè da zàìn, ké à mɛ ɓɔ́ ɓóɖó-kpàà nyɔ ɓěɔ̀ kè à ɓíɖí-kpèɖè ɓě kíɖíí síɛ. Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖòùn ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ à dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓěɔ̀ ké dúi ku kè ɓɛ́ wa ké kpáná mú nì. Sepóɛɖé à se nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà jɛ́ɛ́ɔ̀ jǔɛ ɓɛ́ìn ɔ jǔ ké à se Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ ɓéɖé ní!

► Zaìn jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓɛ́ cɔ́cìɔ̀ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn, ɓɛ́ wa kéɛ nyu ɓɛ́ dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓě ké dyi kù kɛɛ jè kɔ̃in. Ɖɛ́ jɛ́ɛ́ ɓě ɓɛ́ nyɔǔn ɓě se múin wɔ̃́ ɖé nì gbɛ̌ɛ̀ɔ̀ mú ɓá nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃ jè dyíɛ́?

► Xwɛ̌ nì ɓíɖí-nyɔ̀ ɓěɔ̀ nyu màa ɓě kpɔ̃ɔ, ɓɛ́ ɔ dyi kò ɓó kà wa nyu gàa ɓě kpɔ̃ɔ kɛɛ gbo kɛ́?

► Xwɛ̌ cɔ́cì ɓě nì ɖé nì ɓíɖí-ɓòɖòɔ̀ kɔ̃ɛɛ nyu màa ɓě kpɔ̃ɔ ɓɛ́ ɔ dyi kò ɓó kà wa nyu gàa ɓě kpɔ̃ɔ kɛɛ gbo kɛ́? Zaìn gbo ɖò nì ɓó cɔ́cìɔ̀-nyɔ̀ ɓěɛ̀ kpeɖe kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɛ̀ ɓíɖí-kpèɖè ɓě pṹaà

► À dyi kà Jízɛ̀ nyu ma cĩ́ɛ kɛɛ dya gmɔ̀ ní, nìí, à ɓíɖí-kpèɖèɔ̀ nyɛ́ à mɛ zĩàìn gbo kɛ́?

À Ɓǎ, mɔ̀ nìà ɖé dyɔún wɛ̃,

À po m̀ zùo ɓó nyíí-ɖɛ̀ dĩ́ín-dĩ̀ìn mɔ̀à nyɔ́nɔ́-dyi-kpɔ̃-kpɔ̃ ɓɛ́ m̀ nyíà à kɛɛ jè. Nyuɛ ɓɛ́ à ké wuɖu nyuìn nyùìn, nìí, ɓɛ́ à dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓěɔ̀ ké nì kà m̀ nyuà jè páún poɛ kɛ.

Nyuɛ ɓɛ́ à ké mú ɖɛɓɛìn kà dyúáɖò kà Kɛ́ɖɛ́ì ɖɛ̀ɓɛ̀à cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mú kɛ.

Kpá à gbo ɓɛ́ à ɓíɖí-kpèɖè ɓěɔ̀ ní kɔ̃̀ ɖà à gbo zaìn, ɓɛ́ nyɛ́ín-nyɛ́ín ní kɔ̃̀ ɖà ɓó à pṹa dyi.

À po m̀ zùo kà ɓɛ́ Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ nyuɛ ké à ɖɛɓɛìn ɖɛ̀bɛ̀ìn mú, ké à ɓéɖé múà.

Kǎà ɔ mɛ nì

(1) Dè zaìn gbo nì ɓó gàa ɓě kè màa ɓě pṹa ɖé nììn ɓíɖí-kpèɖè múɛɛ mɛ dyììn ɖéɛ céè-céè mú. Xwɛ̌ wa ɓɛ́ìn ɖɛ ɓě zaìn wa gboɛɛ dyi táà nyuɛ dyììn Báɓòɔ̀ jǎà-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ kíɖíí-sí-sí múɛ́?

(2) Zɛɖɛ jǎà-ɖɛ̀ sɔ̃́ ɓě ɓɛ́ wa mɔ̀ ɖɛ ɖìè ɖé m̀ gbo sɔ̀ìn ɖé cɛ̃́ɛ́-ɖɛ̀ nìà kɛ mú kɛ. Céè wuɖu-kpò gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ dyììn ɖé wa ɖò-ɖò jè kɔ̃in-zaìn-zaìn mú.

(3) Céè ɖɛ wè ɖò ɓɛ́ m̀ kéɛ jè m̀ mǔè ɓěɔ̀ gbo cɛ̃ sɔ̀ìn ɖé kɔ̃in-wùɖùìn-ɖɛ̀ ɓě nìà dà ɓíɖíiɛɛ ɖò mú. (Ɖɛ-cɛ̃́-cɛ̃́ɔ̀ nàìn-nyɔ̀ɔ̀ mu ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ɖò-ɖò kɔ̃in-wùɖùìn-ɖɛ̀ ɖò nyíìn.) Ɓě mɛ cɛ̃ ɖɛ ɓě ɓě muà céèìn nyɛɛ jè ɓě mǔè ɓěɔ̀ gbo hwɛ̀ ɓɛ́ ɖɛ-cɛ̃́-tìɔ̀ nyɔ mu ɓó dyí kɔùn wɛ̃ɛ ké gbɔ dè.

• Kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà gbo kpɔ̃ìn jè páún poɛ kɛ

• Xwíníín ɓě kɔ̃̀ jè Báɓòɔ̀ ɖá nyɔ mɛ kpɔ̃à nyɔ́nɔ́ dyi kɛ

• Ɖɛ ɓě m̀ ké nyu ɓɛ́ nì dyi-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìnɔ̀ ké dúi ku kɛ

• Ɖɛ Báɓòɔ̀ cɛ̃ ɓá màa ɓě jè dyíɛ

• Kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖá nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà mɛ nyu wa mǔè ɖò kpɔ̃ɔ ɖò-ɖò kɛ ɔ kè kà ɔ nyu ɖɛ kpaa ɓɛ́ Zùù Hwɛ̀ǐn-hwɛ̀ǐnɔ̀ ké wa múin dyíin ɓɛ́ wa ké ɖɛ ɓěa nyu kɛ