Lesson 4: Gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn

Ɖé cɛ̃́ɛ́-ɖɛ̀ nìà kɛ mánáín nyɛɛ, ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ɔ̀ mɛ ɓɛ́ìn kpé:

(1) Ɓɛ́ ɔ ké Jǎà-ɖɛ̀ ɓě mɔ̀à ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn kè gìɖìǐ ɔ kè kpéín-dyé-dyéɛɛ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě bũ̌ nyuɛ ɓɛ́ìn.

(2) Ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ mɛ̀nɛ̌ìn-hĩinyɛ ɓě ɓɛ́ Báɓòɔ̀ ɖá Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ mɛ nyu ɓɛ́ ɔ wuɖu ké dyí ɓɛɖɛɛ̀ kè ɓɛ́ ɔ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ dya dèɛɛ jè múàǔn dyi kpáìn.

Ɖé nɔ́ɔ́ ɖò mɔ̀ Wɔ́ɖɔ́ɓísĩ̀ìn Kúɖúsò kɛ múɛɛ, méè ɖò wáɖá ké gàa ɖò póɛ xwa. Gàaɔ̀ kpá dyóóɔ̀ kɔ̃, ké ɔ kpa ní sáa tee, ké ɔ wóɖóìn tóó-kpò ɖò kɔ̃. Ɔ nyu ɖé dɛ̀nɛ̀ gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ. Ɔ po ɖé gbùù ɖò, ké ɔ nyu ɔ mìɔùn nììn mú-po-ɖɔ̀, ké ɔ mɔ́ ɔ ɖii-ɖɛ̀ dyi. Púɛɛ, wé ɖòɛ̀ ɓaɖaa, ti ɔ nì ma dyóóɔ̀ wĩin nàǔn wɛ̃ɛ, ɔ dyé ma nyɔ ɖòɛ̀ ɓo-bɛ̃̀ ɖé pĩ́ɔɔ̀ kɔ̃, ké ɔ giniìn dyi cá. Ɔ xwíníín mɔ̀ nyɔ kà kò ɖò nì ma ɖé tóó-kpòɔ̀ kɔ̃ ɖekè. Ɔ se dyuò kɛbì nyɔ nìà kɛ ɓɛ́ìn ma ɔ ɓǎto mɔɔ ɔ mú-nyɛ́-nyɔ̀ jǔɛ ní. Ɔ se ma nyɔɔ̀ kpeɖe mɔɔ wuɖu ɔ poɛ mɔɔ ɓóɖó ɔ sɔ̀ kɔ̃ɛ mɔɔ xwíníín kɔ̃̀ jè ɔ nìà ɖé kɛɛ dyí dyuò. Ɔ seɛ ma dyuò kà nyɔ nìà kɛ mu ma ɔ fɛ̀ɛ̀ gbo zĩàìn ɖé tóó-kpòɔ̀ mú kɛ. Kɛɛ sepóɛɖé gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn zĩàìn nyɔǔn-dyùɛ̀ fɛ̀ɛ̀ gbo jèɛɛ, Wɔ́ɖɔ́ɓísĩ̀ìnɛ̀ hwòɖǒ kpá ma múàǔn dyɛo, kɛɛ fã̀à nì ma ɔ hwòɖǒ bũ̌ ɖekè.

Cɔ́cì-nyɔ̀ ɓě nì zɔ̃̌ɔ̀ ɖé zɔ̃ hɔ̃dɛ̀ɖɛ̀ kĩ́ín-kĩ́ínɔ̀ múɛɛ nyu ma kũ̀à ɖé zàǔn-zàǔn kúɖúú ɓě hwìɛ̀. Ɔ mɔ̀ zà-ɖɛín nì ma ɓó Júù-nyɔ̀ ɓěɔ̀ kè ɓóɖó-dù kà kò ɖò ɓěɛ̀ nyɔ ɓěɔ̀ pṹȧ kɛ kè zà-ɖɛín ɓá píé-nyɔ̀ ɓěɔ̀ nììn kpé mɔɔ waà kpeɖe kò-kò ɓěɔ̀ jè dyíɛ ɔ kè zà-ɖɛín ɓá màa kè gàa gbo zaìn jè dyíɛ. Ɖɛa jè Àpɔ́sò Pɔ́ɔ̀ cɛ̃ɛ ma wa gbo ɓɛ́ wa ké “jè dyi kpɔ̃ìn-kpɔ̃̀ìn…” (Wóɖómà 15:7).

► Poɛ̀n hwìɖǐi ɓɛ́ gàa ɖò ɖòùn ké tóó-kpò ɖò kɔ̃ nìɛ. Ɔ ɓɛ́ìn ɖé nyɔ ɖòɛ̀ kpeɖe hwòɖǒ kùɛ̀nǹ? Ɔ ɓɛ́ìn ɖé nyɔ ɖò kɔ̃in zĩ̀ɛ̀nǹ?

M̀ se hwòɖǒ-ku-ku ɓɛ́ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ kɔ̃̀ ɓɛ́ ɔ ké ɓéɖéɛɛ ɓéɖéɛ ɓɛ́ìn, ké nyɔ ɖò seɛ dyéɛ ɓɛ́ìn ɖé m̀ mú, ɔ jǔ ké gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn se ɓó m̀ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa nì ní. M̀ se nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n ɓɛ́ìn, ké wa se mɔ̀ùn kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n ɓɛ́ìn, ɔ jǔ ké m̀ kè nyɔǔn ɓé se múin kpáìn ní.

► Ɖɛ́ mɔ̀ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɖɛ-kpa-kpa kè xwai-nyuu-ɖɛ̀ ɓě à ɓéɖé ɓɛ́ à ké dyé ɖé nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě mú kɛ́?

Ɖɛ ɓě nìà kɛ kpá ti ɓɛ́ gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nì ɓó à kè nyɔǔn ɓě pṹa kɛ. À se ɖɛ ɓě nìà kɛ cɛ̃́ɛ ɓɛ́ìn ɓɛ́ à ké wa nyu ɔ sèìn ké à kpá dyɛ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě múin hwɛ̀. Ɔ xwíníín mɔ̀ gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nì ɓó à kè nyɔǔn ɓě pṹa kɛɛ ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ à ké se ɓúá ɖé zùǔn.

Báɓòɔ̀ zàìn à hwìè à ké kpa ɖé gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn kò-kò ɓě múɛɛ da. Gèɖèpɔ́ɔ̀ po nyɔǔn náún ɖé hwìè jɛ́ɛ́ ɓě mú, ɖé wa kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn mú. Ɔ hwɔìn kà, gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓɛ́ ɔ nì ɓó nyɔ́nɔ́-ɓǎ kè ɔ gmàà mɔɔ dyú ɓě kè wa wóɖóìn-nyɔ̀ ɓě mɔɔ kũ̀à-nyɔ̀ ɓě kè wa kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ ɓě mɔɔ pásɔ̀ɖɔ̀ ɓě kè cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ɔ kè nyɔ sùà ɓě kè nyɔ gmɔ̀ ɓě pṹa kɛ.

Báɓòɔ̀ cɛ̃ jǎà-ɖɛ̀ tĩ́ín-tĩ́ín tã ɓě à ké nyu ɓɛ́ gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ké ɓó à kè à mǔè ɓě pṹa nìɛɛ jè. Wa mɔ̀: gìɖìǐ kè ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɔ kè kpéín-dyé-dyé.

“Ɓě vɔ̃ ɓɛ́ gìɖìǐ ké ɓě kè nyɔǔn séín pṹa nì. Ké ɓě vɔ̃ ɓɛ́ ɓěɛ̀ cĩ́-cĩ́ ké se kɛɛ ɖò ɓéɖé, sepóɛɖé nyɔ ɖò se cĩ́-cĩ́ ɓɛ́ ɔ se kɛɛ ɖò ɓéɖéɛɛ ɓéɖéín, ɔ se Bounɓoɔ̀ dyéɛ mu.” (Híìbúɖúù 12:14)

Vɔ́sì nìà kɛ cɛ̃ xwíníín kɔ̃̀ jè gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn kpaà ɖɛ kɛɛ jè pùɖùé cá. Ɖɛ dyà gìɖǐǐ ɓó nyɔǔn ɓě pṹa kɛɛ mɔ̀ dyí-sɛ́ɖɛ́ìn-sɛ́ɖɛ́ìn.

► Ɖɛ́ ɓě à mɛ nyu ɓɛ́ à ké gìɖìǐ ɓó à kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa dyà kɛ́?

M̀ dyi mɔ́ ɓɛ́ gìɖìǐ ké ɓó m̀ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa nì ní, m̀ mɛ kpɔ̃ nyɔ séín kà m̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké wa kpɔ̃ɔ nyuɛ, sepóɛɖé ɔ mɔ̀ kpa ké wa ɓéɖéɛ m̀ mú. M̀ mɛ ɓàìn nyɔ ɓě m̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké ɓàìn nyɛ, ké m̀ mɛ dè nyɔ ɓě m̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké dya dèɛɛ dya. M̀ seɛ náa nyuín nìí, zaa mu m̀ kpɔ̃ùn ɓó zà-ɖɛín dyi po jè. Ɔ jǔ ké m̀ dyi nɔ́ɔ́ ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ m̀ kɔ̃̀ m̀ ké nyuɛɛ nyu mɔɔ ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ m̀ ɖáìn nyɔ ɖò nyɛ́nɛ́ín nyɛɛ ɔ bìì nyu mɔɔ ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ m̀ kɔ̃̀ m̀ ké nyɔ ɓě nyíɛɛ wa nyí ní, nìí, m̀ nìɛ̀ nyuɛń ɓɛ́ gìɖìǐ ké se m̀ kè wa pṹa nì fɔɔ. Ɔ dyi m̀ hwìɖǐi dyi kà ɓɛ́ ɖɛ m̀ ɓéɖé nyɔ ɖò bììɛɛ, m̀ seɛ ɔ nyíɛɛ ní, nìí, m̀ mɛ nyí nyɔɔ̀ gɔ̃̌, ké ɔ ɖǎ ná nìǐn, m̀ mɛ nyí ɔ ɖɛ m̀ ɓéɖéà ɔ bììɛ.

Ké m̀ dyi mɔ́ ɓɛ́ gìɖìǐ ké ɓó ɓě pṹa nì ní, nìí, m̀ mɛ zĩ̀ìn ɖɛ m̀ ɓéɖéà ɔ bììɛɛ kɔ̃. M̀ dyiɛ náa nyuín, ɔ mu nyɔɔ̀ ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn kè hwòɖǒ kɔ̃in nɔ̀mɔ̀-nɔ̀mɔ̀, kɔ̃̀ kpa ɔ seà m̀ mú ɓéɖéɛɛ ɔ dyí tɛ̀mɛ̀ìn.

► Ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɖò mɛ zà Tátɔ̀ 3:2-3 wuɖuún ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɔ̀ ké ɔ gbo ɖùǔ tò.

À mɛ ku hwòɖǒ ɓɛ́ à ké nyɔ-kɔ̃in-zĩ̀ìn-hwòɖǒ-dyùà ɓéɖé. Ké ɔ mɛ nì à hwìɖǐi kà ɓɛ́ nyɔ ɓě seà Kɛ́ɖɛ́ì dyí dyuòɛɛ nyuu-ɖɛ̀ ɓě kè waà hwìɖǐi-poìn-ɖɛ̀ ɓě se dyí sɛ́ɖɛ́ìn nyɛ.

Nyɔ ɓɛ́ ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ gìɖìǐ múɛɛ, ɔ jǔ ké zà-ɖɛín ɖò dyi ɔ kè ɔ mǔè ɖò pṹa kpá ní, nìí, ɔ mɔ́ hwìè ɖò dyi ɓɛ́ ɖɛɔ̀ ké wa pṹa dyi zi. Ɔ mu wɔ̃́ùn ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔè ɓě kɔ̃in zĩ̀ìn. Ɔ hwòɖǒ se fṹàǎ mu ɓɛ́ ɔ kéɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ gìɖìǐ se wa pṹa nìɛ̀ ɓɛ́ìn ɖeɛ. Ké ɔ se wɔ̃́ɔ mu ɓɛ́ sè-ná-sèɛ̀ gbo-zaìn-zaìn ké ɓó ɔ kè ɔ mǔè ɓěɔ̀ pṹa nì.

Jízɛ̀ ɖá ɔ jǔ ké m̀ ɖíí ɖò dyi m̀ ɖɛ gbà bũ̌ nyu ní, nìí, mu ɔ gbo, ɓɛ́ m̀ kéɛ ɔ gbo cɛ̃ kà ɓɛ́ ɔ ɖǎ m̀ ɖɛ gbà ɖò bũ̌ nyu kɛ.[1] Kɛɛ ɔ jǔ ké m̀ dyiɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ ɖɛ ɔ nyuà m̀ bũ̌ɛɛ se ɖɛ vɛ̀nɛ̀ ɖò jèɛɛ, m̀ seɛ ɔ gbo cɛ̃ɛ mɔ́ ní, nìí, mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ kéɛ jè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo cɛ̃ ɖekè, ké mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ gbà ɖò xwíníín dyi dèìn ɓó nyɔɔ bìì.

Ti ɖíɛ́ ɓě ní ɔ kàmà mú mìɔ ɓɛ́ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɖíɛ́ ɓě ké nyɔ ɓě nyu wa ɖɛ gbà bũ̌ɛɛ kɔ̃in zĩ̀ìn. Nyɔ ɓě nìà ɖé píéɛɛ dyi à ɖɛ gbà bũ̌ nyu ní, ɔ se ɖɛ ɖò, kɛɛ ɓɛ́ à mìɔùn nììn ɖíí Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě ké à ɖɛ gbà bũ̌ nyɛɛ, ɔ mɔ̀ nyɔ-wɔ̃-fɔ̀nɔ̀ìn-ɖɛ̀ ɖò cá.

Jízɛ̀ ɖá à mɛ zĩ̀ìn à mǔè ɖò kɔ̃in kpa kpáɖá-nyɔ tã ɓaɖa-bùèɛ̀ dú mɛ̀nɛ̌ìn-sɔ̃́.[2] Ɖɛ nyuɛ ɓɛ́ nyɔ ɖíɛ́ ɓě dyi cɔ́cìɔ̀ dyi táà, ɓɛ́ wa dyi zùǔn-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ kɔ̃ín pòìn nyɛɛ mɔ̀, sepóɛɖé wa mǔè Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě po wa hwòɖǒ ɖé ɖei jè. Ɖé ɖɛ tɔ̀ɔ̀ ɓě nyuɛ ɓɛ́ nyɔ dyi ɓuɖu ɖé zùǔn wɛ̃ hwìɛ̀ kɛɛ, hwòɖǒ-ɖé-ɖei-kpá-kpá dyi kĩ́ín.

Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi nɔ́ɔ̀ ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔè ɖò kɔ̃in zĩ̀ìn ní, nìí, ɔ nyu ɔ mìɔùn Gèɖèpɔ́ɔ̀ wuɖu-mú-jaɖa-nyɔ̀ mú, sepóɛɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ cɛ̃ɛ à gbo ɓɛ́ à ké à mǔè ɓě kɔ̃in zĩ̀ìn. Ɔ jǔ ké m̀ se m̀ mǔè ɖò kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n ɓɛ́ìn ní, nìí, m̀ nì Nɔɔ́-nàmàǔn pá nyíɛń ɓɛ́ ɔ ké m̀ mú dɔ̃̌ ɖé hwìè kò-kò ɓě mú. Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò se wɔ̃́ ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔè ɖò kɔ̃in zĩ̀ìn ní, nìí, ɔ se kpé ɓɛ́ǐn mu ɓɛ́ ɔ ké mú-dɔ̃̌-dɔ̃̌ mú zi, ké Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě se ɓéɖé ɓɛ́ wa ké kà ná nì.

À dyé kpé ɓě ɓɛ́ à ɓéɖéɛɛ kpéín. Ɔ jèɛɛ, ti ɖíɛ́ ɓě ní ɔ nyuɛ ké à kpá fũ̀à-fṹá mú. À poɛ̀n hwìɖǐi kà ɓɛ́ nyɔ ɓě ɓéɖé ɓɛ́ wa ké à kpéín-dyé-dyé mɔɔ dya-dè-dè ɖò nyí kɛ, ké ɔ jǔ ké wa seɛ à nyí ní, nìí, ɔ po à dyoɖoún mìɔ. À hwòɖǒ se dyi dè ɓó ɖɛ à ɓéɖéɛɛ jè, ké à poɛ̀n hwìɖǐi kà ɓɛ́ à ɓéɖé à kéɔ́ pàɖǎ ɓéɖé kɛ.

Ɖɛ tĩ́ín-tĩ́ín ɓɛ́ m̀ mɛ wɔ̃́ múin ɔ jǔ ké m̀ dyi nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n mɔ́ níɛɛ mɔ̀ gbǎà-gbǎà. Ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ ɖò gbǎà kɛɛ xwíníín mɔ̀ ɓɛ́ m̀ ké ɖɛɔ̀ dɔ̃ ɖe kɛ. Kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖǎà à gbǎà kɛɛ, nìí, kpé ɓě ɓɛ́ à ɓéɖéà kɛɛ séín mɔ̀ǎ ɔ kɔ̃̀ɔ̀-ɖɛ̀. Ké à mɛ nyuɛ ɓɛ́ à kpé ɓěɔ̀ ké ɓo tòɖò ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ bìì. M̀ ɓɛ́ìn ɓaà-wùɖù nìà kɛ nyuɛ, "Bounɓo, ḿ dyuòɛ̀ kà kpé séín ɓě ɓɛ́ ḿ ɓéɖéà kɛɛ, mɔ̀ mɔ̀ nyɔ kɔ̃̀ wa kɛ. Ḿ mɔ́ ɓɛ́ m̀ ké wa dyí ɖú, ɓɛ́ wa nyɔ nì hwòɖǒ dèìn múin ɓó ḿ bììɛɛ ɖòùn ɖéɛ̀ m̀ ké ḿ nyí." Ɔ ɖǎ ná nìǐn, ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi m̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin dyí nyuín, m̀ ɓɛ́ìn Gèɖèpɔ́ɔ̀ zùo poɛ, sepóɛɖé ɔ wɔ̃́ hwɛ̀ ké nyɔɔ̀ nyuà m̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin dyíɛ̀. Ké ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi m̀ ɖɛ gbà bũ̌ nyu ní, nìí, m̀ mɛ dèɛ̀ hwòɖǒ kɔ̃ kà ɓɛ́ kpé ɓě ɓɛ́ m̀ ɓéɖéɛɛ nì ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ xwaún, ké ɔ dyuòɛ̀ kà ɖɛín-ɖɛ̀ ɖò nì ɖé dyúa ɓó m̀ bìì, ɔ jǔ ké m̀ se m̀ mìɔùn nììn kpé dyí ɖú ɓó tia ɓaɖa ɓɛ́ m̀ ké nì kpa zà níɛ.

M̀ dyi nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě kɔ̃in zĩ̀ìn ní, nìí, m̀ nì m̀ mìɔùn Gèɖèpɔ́ɔ̀ xwáɖáún zàǐn, ɓɛ́ ɔ ké m̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin dyí nyu kà ɔ hwòɖǒ nyuɛ mɔ́ɔ kɛ. À kpé ɓěɔ̀ ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ gboi-sè-sè nìà kɛɛ, à mɛ nyuɛ ɓó nyɔǔn séín bìì. (Báɓòɔ̀ dɛ̀ ɖíɛ́ ɓě cɛ̃ nyɔ-kɔ̃in-zĩ̀ìn jèɛɛ kɛà kɛ̀: Kɔ̀ɖɔ́sĩ̀à 3:13, Máfíò 6:15, kè Wóɖómà 12:19.)

À mɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn dyí kánáá pū, kɛbì wa mɛ se à kpa ɖò mú ɓéɖéɛ. Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖǎ à jĩ́ájè dyí nyu jèɛɛ, ɔ ɓéɖé à kpá ɖò mú. Ké à se kpa nìà kɛ ɖe pɛ́ɛ̀ ɓɛ́ìn. Ɔ se à ɖɛ ɖò xwa mɔ́, kɛɛ ɔ cɛ̃ɛ à gbo ɓɛ́ à ké ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɓɛ́ ɔ nyíà à ɓó pídyiɛɛ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě dyí tɛ̀mɛ̀ìn ɖekè.

"Nyɔ ɖò ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɓě kpaún ɓéɖé. Ɓě mɛ ɖɛɓɛìn ɖɛ̀ɓɛ̀ìn mú. Ɔ mɔ̀ kpa dyúáɖò wa mɛ ɓéɖé ɓě mú." (Wóɖómà 13:8).

Ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn nyuɛ zàse kà ɓɛ́ nyɔ ɖò mɔ̀ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ jɛ́ɛ́ kɛ.

“Nyɔ ɖò dyiɛ cɛ̃, ké ɔ dyi níiń, “Ḿ ɖɛ̀ɓɛ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mú,” ké ɔ dyi ɔ ɖíí-gàà mú nyɛ́ín, ɔ mɔ̀ se-tɔ́mɔ́-nyɔ̀. Sepóɛɖé nyɔ mɔ̀ nyɔ se ɔ ɖíí-gàà ɓɛ́ ɔ ɖǎ dyéɛɛ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ kɛɛ se Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓɛ́ ɔ séèà dyé ɖòɛɛ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ɛ̀ ɓɛ́ìn (1 Jɔ̃́ɔ́ 4:20).

Ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn vɛ̀nɛ̀ ɖò nì ɓó jǎà-po-nyɔ̀ ɓě ɓɛ́ wa mɔ̀ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɛɛ pṹa, ké kpeɖe ɓě ɓɛ́ m̀ nyu jǎà-po-nyɔ̀ tɔ̀ɔ̀ ɓě bũ̌ɛɛ jè kpɔ̃ Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒ mìɔ. Ɔ muɛ cɛ̃ìn ɓó zaa-wɔ̃-pòìn-naínɔ̀, ɓɛ́ ɔ ké níiń, "Ḿ cɛ̃ ɓě jǎà gbo, ɓě dyi ma nɔ́ɔ̀, ké ɓě se ma nyɔ se ɖɛ kpa ɓě nìà kɛɛ ɖò gbo kpá ní, nìí, ɓě nɔ́ɔ̀, ké ɓě se ma ḿ gbo kpá" (Máfíò 25:40).

Kɛɛ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ se ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ɔ mǔè Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ ɖòùn pū.

Jízɛ̀ cɛ̃ɛ ɖéɛ Máfíò 5:44-45a mú, ké ɔ ɖá,

Kɛɛ ḿ cɛ̃ɛ ɓě gbo, ɓě mɛ ɖɛ̀ɓɛ̀ ɓěɛ̀ mú-nyɛ́-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mú, ké ɓě mɛ ɓaà ɓó nyɔ ɓě ɓɛ́ wa dyéìn ɓě gǎ kɛɛ bìì, ɓɛ́ ɓě ké ɓě Ɓǎ nìà ɖé dyɔún wɛ̃ɛ dyú ɓě jǔ. Sepóɛɖé ɔ nyu ké ɔ dyóɖóɔ̀ fã̀ìn ɖɛ-gbà-nyu-nyɔ̀ ɓěɔ̀ kè ɖɛín-ɖɛ̀-nyu-nyɔ̀ ɓěɔ̀. Ké ɔ nyí nyɔ ɓě nyu dyí-sɛ́ɖɛ́ìn-ɖɛ̀ kɛ kè nyɔ ɓě nyu ɖɛ se dyí sɛ́ɖɛ́ìn nyɛɛ ní.

Ɔ kàmà mú ɓó nyɔ ɖíɛ́ ɓě bìì ɓɛ́ wa ké nyɔ nyu wa ɖɛ gbà bũ̌ɛɛ kɔ̃in zĩ̀ìn, kɛɛ kã̀fĩ́á ɖò se nì ɓó kpeɖeín-nyìnììn-nyɔ̀ bìì. À se ɓéɖé ɓɛ́ à ké nyɔǔn ɓě kpɔ̃ dyììn ɖé kà wa kpeɖe nyu nìɛ̀ kɛɛ mú. À ɓéɖé ɓɛ́ à ké wa mú ɖɛ̀ɓɛ̀ kè ɓɛ́ à kpeɖe ké dyíin nɔ̀mɔ̀ ɖé wa gbo, kɛbì wa mɛ seɛ mɔ́ mɔɔ wa mɛ mɔ́ɔ kɛ. Ɔ mɛ nì à hwìɖǐi kà ɓɛ́ ti à mɔ̀ ma nàmàǔn-nyɔ̀ ɓě keɛɛ, à se ma ɖɛ kpa ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ké ma à mú ɖɛ̀ɓɛ̀ kɛ, kɛɛ ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ma à mú wɛ̃́-wɛ̃́.[1]

► Ɔ jǔ ké ḿ dyi m̀ dáɖà hɔ̃dɛ̀ɖɛ̀ ɖò ɓɛ́ ɔ kpɔ̃ zɛ̀nɛ̌, ké ɔ fá kɛɛ nyí pídyi ní, nì muɛ dyi kpɔ̃ùnǹ? Mɔɔ nì muɛ ɓɔ́ùn sepóɛɖé ɔ kpɔ̃ zɛ̀nɛ̌, ké ɔ fá jèè?

Nì muɛ dyi kpɔ̃ùn, sepóɛɖé ɖɛ-kpa-kpa ɓɛ́ ɔ ɓéɖéà kɛ se kà ɔ nyu nìɛ̀ kɛɛ dyí ɓá.

À ɓéɖé ɓɛ́ à ké nyɔ séín kpéín dyé, sepóɛɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ nyɔǔn-dyù séín kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛ.[1] Sepóɛɖé à kè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwɔìn jèɛɛ, à séín ɓéɖé ɖɛ-kpa-kpa ɓɛ́ à wóɖóìn nyɛ.

Kɛbì nyɔ ɖò mɛ se céè-ɖɛ̀ dyuò mɔɔ ɔ mɛ se kũ̀à ɖò dyuò mɔɔ ɔ mɛ se ɖɛ ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ ɔ fɛ̀ɛ̀ ké mú zaìn mɔɔ ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ kpa ɖé nyɔǔn dyéɖéín nyɛɛ ɖò cɛ̃́ɛ, wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, ɔ mɔ̀ nyɔ kpa ɖɛ ɖò, sepóɛɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu ɔ kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛ.

Ɖɛ-kpa-kpa ɓɛ́ nyɔɔ̀ wóɖóìn kà kɛɛ nì ɔ mú kánáá pū, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì ɔ mɛ nyu ɔ mìɔùn fùɖù-fùɖù-kà ɓɛ́ ɔ ké fɛ̀ɛ̀ɔ̀ nyɔ ɓɛ́ ɔ gãa cĩ́ɛ nì kɛ. Ɔ ɓɛ́ìn dyɛ̀ sùkúù dyi táà mɔɔ ɔ ɓɛ́ìn ɔ kpóɖó-dyùàɔ̀ dyíin nyìnìɛ̀n dyììn ɖé ɖɛ gbà ɓě kɔ̃̀ tó nyu ɔ kɛɛ kíɖíí-sí-sí mú, kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, kà ɓɛ́ ɔ mɔ̀ nyɔǔn-dyùɛɛ, ɔ mɔ̀ nyɔ kpa ɖɛ, sepóɛɖé nyɔǔn-dyùɛ̀ zùù nìà ɖé ɔ múɛɛ mɔ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwɔìn-ɖɛ̀.

Ɓó ɖɛ-kpa-kpa ɓɛ́ à wóɖóìn kà, ɓɛ́ ɔ nyuɛ ɓɛ́ à kè Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyià hwɔìn nyɛ jèɛɛ, nyɔǔn séín ɓéɖé ɓɛ́ wa ké kpéín dyéìn. Nyɔ mǔè ɖò wuɖu ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀ gbo-cɛ̃-cɛ̃ mɛ ɓɔ́ ɖɛ vɛ̀nɛ̀ ɖò jǔɛ ɓó à bìì.

Ɔ mɔ̀ ɖɛ gbà ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɖò hwìǐ zàìn kè ɓɛ́ m̀ ké ɔ cá kɛ, sepóeɛɖé ɖɛ séín ɓɛ́ nyɔ ɖò gã ɓɛ́ ɔ ké nyuɛɛ gbo-wóɖó-ɖɛ̀ ɓě mɔ̀ ɓó nyɔɔ̀ mìɔùn bìì, ké ɔ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ kpɔ̃ ɔ hwòɖǒ kɔ̃̀ jè ɔ dyià ɖɛ nì náa gbɔ poɛɛ dyí dyuò. Ɔ jǔ ké m̀ dyi nyɔ ɖò náún po ɓɛ́ ɔ ké ɖɛín-ɖɛ̀ nyu ɓó xwíníín gbà ɖò jè ní, nìí, ɔ se nyɔɔ̀ kpáná ɖò dyí nyuɛ ɓɛ́ìn, sepóɛɖé ɔ séè ɖɛ mɔ̀ ɖɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin nyɛɛ gã ke.

À mɛ vɔ̃ ɓɛ́ à ké nyɔ ɖò-ɖò séín kpéín dyé, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì ɔ kpeɖe mɛ nyìnììn dyíin nyɛ. Ké ɖeɛɛ, (nyɔ ɓě ɓéɖé kpé) ɓɛ́ wa ké nyɔ ɓě bĩ ɖɛ xwaa kè ɖɛ-gbà-nyu-nyɔ̀ ɓě gǎ kɔ̃ tòɛɛ, waà hwòɖǒ-xwíníín-hwòɖò-dyùàɔ̀ cɛ̃ɛ wa gbo kà nyɔ wa nìà ɖɛɔ̀ bũ̌ nyɛń nyɛɛ ɓéɖé ɖɛ ɖò ɓɛ́ ɔ kè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwɔìn nyɛɛ ɖé ɔ mú kɛ.

Jǎà-ɖɛ̀ ɓě nìà kɛ nyu-nyu ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ pàɖǎ ɓéɖé.

► Cɛ̃ gìɖìǐ jè, ɓɛ́ m̀ ké ti nyɔ ɖò vɔ̃ ma ɓɛ́ ɔ ké gìɖìǐ kíɖíí síɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ ɓě jè dyi diè.

► Cɛ̃ kɔ̃in zĩ̀ìn jè, ɓɛ́ m̀ ké wuɖu ɓɛ́ nyɔ ɓě ɖi ma kà ɓɛ́ wa mu nyɔ ɓě nyu wa ɖɛ gbà bũ̌ɛ kɔ̃in zĩ̀ìn nyɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ ɓě jè dyi diè.

► Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi ɔ mǔè ɖò ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn dyí tɛ̀mɛ̀ìn, ké nyɔɔ̀ seɔ́ máa hwòɖǒ kɔ̃ dè kà ɓɛ́ ɔ mǔèɔ̀ muɔ́ kà ɓó ɔ mú ɖɛ̀ɓɛ̀ìn nyɛɛ ní, diè xwíníín kɔ̃̀ jè ɔ nìà ná kɛɛ jè dyi.

► Ɓě mɛ dèɛ̀n dɔ́ɔ́ kɔ̃in ɖɛ mɔ̀ɔ̀ xwíníín ɓɛ́ nyɔ ké nyɔ ɖò kpéín dyé, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì nyɔɔ̀ kpeɖe mɛ nyìnììn dyíin nyɛ.

► Nyɔ ɖò cɛ̃ zɔ̃̌ɔ̀ wuɖu ɖò, ké ɔ ɖá, "Céèìn-ɖɛ̀ɔ̀ ɓéɖé kpé mìɔ ké ɔ zi gàsíà dyí." Ɖɛ́ mɔ̀ wuɖuɛ̀ xwíníín nyɛ́?

Ɖɛ ɓě mɔ̀à fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ kè nyɔ ɖòɛ̀ hwòɖǒ pɛ́í-po-po ɔ kè gbo-wuɖuìn-wuɖuìn nyɛɛ ɓéɖé kpé mìɔ. Nyɔ ɓě hwòɖǒ pɛ́í-po-po ɓɛ́ìn m̀ gbo kpáa mìɔ ké ɔ zi ɓɛ́ m̀ ké wa gànà-sɔ̃̀ kpɔ̃̀ìn nyɛɛ dyí. Fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ ɓɛ́ìn dyi ɓeɛ̀ìn ɓɛ́ ɔ ké nyɔ ɓáún-ɓáún gbo kpá.

Báɓòɔ̀ ɖá kpé nìà ɖé wuɖuɔ̀ múɛɛ ɓɛ́ìn ɖɛín-ɖɛ̀ mɔɔ ɖɛ gbà nyuɛ (Jĩ́ìn 3). Ɖɛ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖǎ gbɔ po ɓá pó-pó jè dyíɛɛ ɖǎ gbɔ hwɛ̀ dyììn ɖé múà-bɔ̃̀ ɓɛ́ ɔ cɛ̃̀ìn ma kà ɖé ɔ wuɖu-wĩín-dèìn-nyɔ̀ ɓěɔ̀ múɛɛ mú.

Xwɛ̌ à ɓɛ́ìn à wuɖu ɓěɔ̀ ɖɛ mɔ̀ ɖɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin nyɛɛ kɔ̃ún dyéɛ, nìí ɓɛ́ à ké ɖɛ gbà dyi ɓàɖàìn nyɛ́? Báɓòɔ̀ cɛ̃ jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓáa jè dyí.

(1) Mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké wùɖù mìɔ.

"Zuɖuu-nyɔ̀ɔ̀ wuɖu vò dyí..." (Ìkíɖísìásì 10:14).

"Nì wĩín-wùɖù dyi dyí vòɛ̌n zi ní, nàmàǔn mu ɖé nììn wɛ̃́ɛ́ pū, kɛɛ nyɔ ɓɛ́ ɔ kpɔ̃ ɔ wɔ̃ɔ̀ dyíɛɛ mɔ̀ hwòɖǒ-fɔ̀nɔ̀-nyɔ̀" (Nɔ́ɔ́ 10:19).

"Zuɖuu-nyɔ̀ dyi ɔ wɔ̃ɔ̀ kã ní, wa ɖáìn ɔ hwòɖǒ-fɔ̀nɔ̀-nyɔ̀. Ɔ dyi gìɖìǐ nì ní, wa ɖáìn ɔ ɖɛ-múin-wɔ̃́-nyɔ̀ vɛ̀nɛ̀" (Nɔ́ɔ́ 17:28).

Ɔ jèɛɛ mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké wùɖù mìɔ. Nyɔ ɓɛ́ ɔ wùɖù mìɔ kɛɛ se ɔ mìɔùn nììn wuɖuɔ̀, mɔɔ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɛ̀ wuɖu ɖɛ ɖá dyɛ mɔ̀ùn. Ɔ cɛ̃ ɖɛ ɓě kɔ̃̀ jè se ɔ hwòɖǒ kpɔ̃ jɛ́ɛ́ kɛ, ké ɔ poɛ̀n hwìɖǐi kà nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɔ̀ mɔ̀ùn nì ɖɛ cá-cá cɛ̃iń ɖekèɛ. Ɖé dɔ́ɔ́-dè-dè múɛɛ, ɔ cɛ̃ ɖɛ kpɔ̃ ɖé ɔ mɔ̀ùn hwòɖǒɛ, kɛɛ fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ ɖò se ɖɛ ɔ cɛ̃à kɛɛ mú nì. M̀ se ɖɛ m̀ se dyí dyuòɛɛ jè cɛ̃ɛ ɓɛ́ìn, ké nyɔ séínɛ̀ wuɖu se wɔ̃ ɓɛ́ìn ɖé dɔ́ɔ́ mú.

(2) Ɓɔ́ wùɖùɛ̀ hwɛ̀ ɓɛ́ m̀ ké hwìɖǐi poìn.

Dyoɖo mɛ ɓɔ́ɔ nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké wuɖu ɖò cɛ̃, hwɛ̀ ɓɛ́ m̀ kéɛ gǎ dyí dyé ɖé dyúa.

"Ní ɖɛ̀ɓɛ̀-ɖìǐ ɓě, ɓě mɛ dyuò ɖɛ nìà kɛ dyí. Ɔ mɔ̀, nyɔǔn séín mɛ fṹà ɓó ɖùǔ tò jè, kɛɛ wa mɛ mɛɛ̀ ɓó wùɖù jè, ké wa mɛ mɛɛ̀ ɓó dyoɖoún kpá jè" (Jĩ́ìn 1:19)

"Zuɖuu-nyɔ̀ dyi dyoɖoún kpá ní, ɔ ɓáà wɔ̃, ké ɔ cɛ̃ ɖɛ séín. Kɛɛ hwòɖǒ-fɔ̀nɔ̀-nyɔ̀ kpɔ̃ ɔ mìɔùn dyí, ké ɔ ku hwòɖǒ" (Nɔ́ɔ́ 29:11).

"Nyɔ kɔ̃̀ dyoɖo-dyòɖò mɛɛ̀ kɛɛ fɔ̀nɔ̀ hwòɖǒ mìɔ, kɛɛ nyɔ kɔ̃̀ dyoɖo-hwòɖò xwɛ̃́ìn dyiɛɛ mɔ̀ zuɖuu-nyɔ̀" (Nɔ́ɔ́ 14:29).

(3) Ɓɔ́ nyɔ dèà zaa kɛɛ wuɖu wɔ̃́ pū ɓɛ́ m̀ ké zaaɔ̀ wɔ̃ po.

"Nyɔ ɓɛ́ ɔ seà ɖùǔ tò, ɓɛ́ ɔ kéà ɖɛ ɖò múin wɔ̃́, hwɛ̀ ɓɛ́ ɔ kéà gɔ̃̌ jǔɛɛ, nyɔɔ̀ nyu zuɖuu-ɖɛ̀ kè dɛ̃-ɖɛ̀" (Nɔ́ɔ́ 18:13).

"Nyɔ mɔ̀ nyɔ dè gɔ̌mànà zaa kĩ́ín nyɛɛ, ɔ nì pū kà ɔ ɓíɖí ɓɛ̀ɖɛ̀ìnɔ̌ kà dyíɛ, ɔ sèìn ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ mɔ̀ùn dyi, ké ɔ zaìn ɔ nììn wákáɔ̀ kɔ̃in hwɛ̀." (Nɔ́ɔ́ 18:17).

Ɖɛ mɔ̀ zà-ɖɛín pàɖǎ dyà-nyɔ̀ kɛɛ mɔ̀ se-wuɖuún-dyi-wɔ̃́ìn. Zà-ɖɛín ɓě nìà ɓóɛ wɔ̃-po-po mɔ́ ti kè mú-ma-ma. Ɔ jǔ ké nyɔ ɖòɛ̀ nyɛ́nɛ́ín-nyɛ̀nɛ̀ dyi nyɔǔn ɓě wĩín nì kà ɓɛ́ ɔ mɔ̀ dyí-sɛ́ɖɛ́ìn-nyɔ̀ kɛ, ɔ dyi ɖɛ ɖò cɛ̃, ké ɖɛɔ̀ se dyí sɛ́ɖɛ́ìn ɖé m̀ gbo ní, nìí, m̀ mɛ ɓɔ́ fṹàà ɓɛ́ m̀ ké ɔ zaa wɔ̃ po.

"Nyɔ mɔ̀ nyɔ ɓɛ́ ɔ ɓaɖa zàǔn-zàǔn se ɔ dyí ɓáa wɔ̃ hwìɛ̀ dyiɛɛ hwɔìn nyɔ ɖò ké gbe nì ziɛń nyɛɛ ɖùǔ gbɔ sá, ɓɛ́ ɔ kéɛ dyií ɖúɛ" (Nɔ́ɔ́ 26:17).

(4) Màìn nì dyɔ́-ɖɛ̀-wùɖù mú.

Ɓó ɖɛ gbà ɓɛ́ wuɖu nyu nyɔ bũ̌ɛ jèɛɛ, dyɔ́-ɖɛ̀-wùɖù ɓɛ́ ɔ wã nyɔ ɖò wĩín pūɛɛ jè hwɔìn nyɔ-puàìn-ɖɛ̀ ɓɛ́ ɔ nì sã̀à-nyɔ̀ ɖò xwaún wɛ̃.

"Nyɔ mɔ̀ nyɔ ɓɛ́ ɔ cá ɔ mǔè ɖò, hwɛ̀ ɓɛ́ ɔ dyi níiń, “Ḿ nyu dyɔ́-ɖɛ̀o” wɛɛ hwɔìn sã̀à-nyɔ̀ ɓɛ́ ɔ nì sé-kpìì nì cɛ̃́ mánáín nyɛɛ pééín nyùɛ̌n nyɛ '" (Nɔ́ɔ́ 26:18-19).

Ɓɔ́ɔ nyuɛ ɓɛ́ nyɔǔn ɓě ké ɖɛ xwa bĩ dyììn ɖé nì dyɔ́-ɖɛ̀ɔ̀ jǎà-po-po mú. Mɔ̀ùn ɖá ɓɛ́ m̀ kéɛ wa gbo cɛ̃ kà ɓɛ́ ɖɛ m̀ nìà cɛ̃iń nyɛɛ jè kpɔ̃ m̀ hwòɖǒ, ɔ jǔ ké ɔ se m̀ hwòɖǒ kpɔ̃ níɛ, sepóɛɖé ti m̀ mu nì hwòɖǒ-kpɔ̃-ɖɛ̀ ɖò cɛ̃ìn nyɛɛ ní, nìí, wa se dyɛ̀ nì wuɖuɔ̀ jǎà poɛ́. Ɓɔ́ ɖɛ mɔ̀ ɖɛ kpa ɖɛ kɛɛ jè dyɔ́-ɖɛ̀ múin nyùɛ̀n, ɓɛ́ nyɔǔn ɓě ní kɔ̃̀ ɖà ké se gbo-kpá-kpá tò ɓáa jè dyí. Ɓɔ́ ɖɛ gbà ɓɛ́ ɔ kpá m̀ mǔè ɖò gboɛɛ jè dyɔ́-ɖɛ̀ múin nyùɛ̀n. Ɓɔ́ nàmàǔn jè dyɔ́-ɖɛ̀ múin nyùɛ̀n pū kà ɖɛɔ̀ seɔ́ kà ɖɛ vɛ̀nɛ̀ ɖò kɛ.

► Ɖɛ́ mɔ̀ dyɔ́-ɖɛ̀-wùɖù gbà ɖíɛ́ ɓě kɛ́?

(5) Ɓɔ́ nì sáná-ɖɛ̀ɔ̀ nyɔ séín gbo cɛ̃ɛ pū.

"Nyɔ ɓɛ́ té-wĩín-dyi kpɔ̃ɛɛ se sáná-ɖɛ̀ ɖò vǐèɛ̀ ɓɛ́ìn, kɛɛ nyɔ ɓɛ́ nyɔ ɖò ɓɛ́ìn hwòɖǒ kɔ̃ dèɛ̀ kɛɛ vǐè sáná-ɖɛ̀" (Nɔ́ɔ́ 11:13).

"Dɛ̀ ɓɛ́ dyéɖé-kɔ-nyɛ̀ seà nìɛɛ, nyɛ mɔ́ ɓó dyi. Dɛ̀ ɓɛ́ nyɔ-nyɛ́nɛ́-zeɖe-zeɖe seà nìɛɛ, zà-ɖɛín pa ɓó dyi" (Nɔ́ɔ́ 26:20).

Ɖɛ ɖò nì ɓó ké nyɔ ɖò ɓéɖé ɓɛ́ ɔ kéɔ́ɔ wɔ̃́o, kɛɛ mɔ̀ mɔ̀ nyɔ se ɓéɖé ɓɛ́ m̀ kéɛ dyɛ̀ ɔ gbo cɛ̃. M̀ se ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɓéɖéà ɖɛɔ̀ cɛ̃ jè kpé gboɛɛ wĩín-ɖɛ̀ pìɔ̌ po.

Mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɖò nììn ɖɛ-xwa-bĩ-bĩɛ̀ bɔ̃̌ dyi ɓeìn.

M̀ dyiɛ náa nyu ní, nyɔǔn ɓě se m̀ hwòɖǒ kɔ̃ dèɛ̌ mu ɓɛ́ wa ké waà hwòɖǒ-kpɔ̃-ɖɛ̀ m̀ gbo cɛ̃, sepóeɖé wa dyuòɛ̀ kà nì muɛ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo cɛ̃ìn nyɛ.

"Ɔ jǔ ké ɖɛ ɖò dyi ɓó m̀ kè m̀ mǔè ɖò pṹa nìǐn, ɓě cɛ̃ɛ, ɓɛ́ ɔ ké ɓó ɓě sɔ̃́ɔ̀ ɖòùn pṹa sèìn. Mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké m̀ mǔè ɖò nììn sáná-ɖɛ̀ píé po" (Nɔ́ɔ́ 25:9).

Zuɖuu-nyɔ̀ dè ɔ hwòɖǒ-kpɔ̃-dɔ̀ɔ̌ nyɔ séín ɔ dyéɛɛ gbo pū, ké ɔ ní nyuɛ kà ɔ nyuà céèɛ̀ ɖé Máfíò 18:15-17 mú kɛ.

(6) Ma mú kà nì mu nyɔ ɖò wuɖu bũ̌ zàùn wɛ̃.

Kà m̀ ké nyɔ ɖò wuɖu bũ̌ zàà nyuɛ kè ti m̀ kéɛ nyùìn nyɛɛ nì ɓó.

"Ɔ kpa ɖɛ ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɖò dyí ɓàɖàìn ɓó ɖɛ gbà ɓɛ́ ɔ nyuɛɛ jè, ké ɔ zi ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɓɛ́ ɔ vǐè ɖé m̀ hwòɖǒ bũ̌ ɓá nyɔɔ̀ dyíɛɛ dyí. Ɔ kpa ɖɛ ɓɛ́ ɖɛín-ɖɛ̀ ɓɛ́ m̀ ɓǎto nyu m̀ bũ̌ɛɛ ké m̀ puà…" (Nɔ́ɔ́ 27:5-6a).

M̀ dyi nyɔ ɖò wuɖu bũ̌ zà ní, ɔ mɛ mɔ̀ ɖɛ kéɛ nyu ɓɛ́ ɔ ké ɓúá ɖé ɖɛ m̀ ɖá ɔ seà nyu nɔ̀mɔ̀ dyíin nyɛɛ múɛ, kɛɛ ɔ mɛ ɓɔ́ ɖɛ kéɛ nyu ɓɛ́ ɔ ké ɓuɖuɛɛ jǔɛ. M̀ mɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔɔ̀ dyí kà ɓɛ́ m̀ kɔ̃̀ ɖé ɔ jè gbo, ké m̀ mɔ́ ɔ gbo kpáa dyi kɛ. Ké ɔ jǔ ké gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn se ɓó m̀ kè nyɔɔ̀ pṹa nì ní, nìí, m̀ se ɔ gbo kpáa ɓɛ́ìn ɖé ɖɛ ɓɛ́ m̀ ɖá ɔ seà nyu nɔ̀mɔ̀ dyíin nyɛɛ mú.

(7) Mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké m̀ mǔè ɖò cá.

" Ɓěǐn ɖá ɓɛ́ ɓě ké se wĩin tɔ́mɔ́ìn tɔ̀mɔ̀ìn, sepóɛɖé ɓě ɖǎ nyɔ ɓě jǔ ma kĩ́ín nyɛ ɔ kè ɔ kpeɖe ɓěɔ̀ dyi táà." (Kɔ̀ɖɔ́sĩ̀à 3:9).

Dɛ̀ ɓɛ́ nyɔ mǔè ɖò cá-cá wɛ̃̀ìn dyiɛɛ mɔ̀ ɖé píé-nyɔ̀ ɓěɔ̀ hwìɛ̀, kɛɛ ɔ se ɖé à Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-fɛ̀ɛ̀ɔ̀ mú.

"Se-tɔ́mɔ́-mìɔ̀ jè nyàìn Bounɓoɔ̀ dyi, kɛɛ ɔ hwòɖǒ dèìn jǎà-cɛ̃-nyɔ̀ múin" (Nɔ́ɔ́ 12:22).

(8) Nì wuɖu mɛ ɓɛɖɛɛ̀ dyí.

"Ké ɔ se dyíin nɔ̀mɔ̀ ɓɛ́ ɓě ké dɔ́ɔ́ gbà dè, ɔ kè ɓɛ́ ɓě ké ɖɛ cá-cá cɛ̃, ɔ kè ɓɛ́ ɓě ké ɖɛ gbà cɛ̃, ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ nyɔǔn ké kéɛ̀. Ɓě mɛ ɓɔ́ɔ náa nyuɛ, kɛɛ ɓě mɛ po Gèɖèpɔ́ɔ̀ zùo" (Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:4).

Mɔ̀ǔn ɖá ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ gbà ɓɛ́ nyɔ ɖò ɖǎ ma nyu see mɔɔ ɔ nyu ɖieɛɛ jè cɛ̃, ɔ sèìn ti mɔ̀ zaa ɓáa dyiɛ wɔ̃-po-tìɛɛ hwɛ̀. Ɓɔ́ dyɔ́ɔ́-ɖɛ̀-wùɖù se nyɔǔn-hwìɛ̀ po-kà nìɛɛ poɛ. Ɓóɖó-kpàà nyɔ ɓěɔ̀ nyànà ɖé píé dyi ké wa dè kpóɖó-dyùàɔ̀ dɛ̀ ɓě kɔ̃̀ jè nì dɛ̃ kɛɛ mɛ, kɛɛ ɔ se dyíin nɔ̀mɔ̀ ɓɛ́ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɔ̀ mɔ̀ùn kéɛ náa nyu. Ɔ se dyíin nɔ̀mɔ̀ ɓɛ́ m̀ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔɔ Jízɛ̀ɛ̀ nyɛ́nɛ́ɔ̀ zio mú pòɛ̌n nì pídyi ti ɓɛ́ m̀ nì fũ̀à-fṹá múɛ, ɔ sèìn ké m̀ mɛ mɔ́ dyɛ gbo-kpá-kpá sɔ̀ìn ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ xwaún ɖé hwòɖǒ pɛ́ɛ́-pɛ̀ɛ̀ mú hwɛ̀.

(9) Nì wuɖu mɛ ɓɔ́ mú-ge-ge dyàà ɓó nyɔǔn ɓě pṹa.

"Hwòɖǒ-kɔ̃in-nyìnììn-nyɔ̀ mɔ̀ zà-ɖɛín-dyi-po-nyɔ̀. Ɔ zeɖe nyɔ nyɛ́nɛ́, ké ɔ po nyɛ́ín-nyɛ́ín ɓó ɓǎto sɔ̃́ pṹa" (Nɔ́ɔ́ 16:28).

"Ɖɛ mɛ̀nɛ̌ìn-ɖò nì ké Bounɓoɔ̀ nyɛ́ wa mú. Gbào, wa nì mɛ̀nɛ̌ìn-sɔ̃́. Wa nyàìn ɔ dyi… [Ɔ mɛ̀nɛ̌ìn-sɔ̃́ nììnɔ̀ mɔ̀] nyɔ ɓɛ́ ɔ po zàǔn-zàǔn dyi ɓó wóɖó-wóɖó ɓě pṹa kɛ." (Nɔ́ɔ́ 6:16, 19).

Zɔ̀ɔ̀-ɖɔ̀ mɛ ɓɔ́ɔ nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké m̀ mìɔùn dyé pū kà nyɔ zi ɖɛ kpauń ɖò nìà kɛ. Ɓɔ́ zàǔn-zàǔn dyi poɛ ɓó nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa. Nì wùɖù-sɔ̃́ nyu-nyu mɛ ɓɔ́ɔ nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké m̀ mǔè ɖò nììn cɔ́cì wáɖá.

Hwɛ̀ ɓɛ́ m̀ ké wuɖu ɖò cɛ̃ín, poɛ̀n jè hwìɖǐi, ɓɛ́ m̀ ké níin "Ɖɛ ḿ nìà cɛ̃iń dyiɛń nyɛɛ mɔ̀ jǎà?" ɔ kè "Ɖɛ́ kɔ̃̀ jè ḿ mɛ cɛ̃à wuɖuɔ̀ kɛ́?"

Cɛ̃́ɛ́-ɖɛ̀ɔ̀ dúí-jaɖa-jaɖa

Ɔ jǔ ké Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɖò dyiɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ ɔ ɖǎ nyɔ ɖò ɖɛ gbà bũ̌ nyu dyììn ɖé ɔ nyɔɔ̀ wuɖu gbà dya-po-po múɛɛ ní, nìí, ɔ mɛ dyé ti ɓɛ́ ɔ ké gɔ̃̌ tò. Ɔ mɛ dyé ti ɓɛ́ ɔ ké nyɔɔ̀ gɔ̃̌ nyí ɓó wuɖu gbà séín ɓɛ́ ɔ cɛ̃à ɔ gboɛɛ jè, ɔ jǔ ké ɔ dyiɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ wa mɔ̀ wuɖu gbà jɛ́ɛ́ kɛɛ ní.

Wuɖu gbà kè nyɔ-dyoɖoún-po-wùɖù ɓě ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě cɛ̃ m̀ gboɛɛ seɛ nyuɛ ɓɛ́ìn ɓɛ́ nììn wuɖu gbà ɓě ɓɛ́ m̀ cɛ̃ wa gboɛɛ ké dyí sɛ́ɖɛ́ìn.

Ɖé wùɖù-wùɖù múɛɛ, ɖɛ-xwa-bĩ-bĩ ɖíɛ́ ɓě nì ɖé, ké m̀ ɓɛ́ìn vɔ̃ɔ ɓɛ́ m̀ ké wa dyi ɓàɖàìn. Ɔ hwɔìn kà, m̀ ɓɛ́ìn hwìɖǐi poɛ̀n hwɛ̀ ɓɛ́ m̀ ké wùɖù. Ɖɛ-xwa-bĩ-bĩ ɖíɛ́ ɓě tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ m̀ ɓéɖé ɖɛ gbà ɖò ɖé nì hwòɖǒɔ̀ bũ̌ kɛ. Ɔ hwɔìn kà, m̀ dyiɛ gbɔ po ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɖò hwòɖǒ ɖé ɖei po dyiìn ɖé wĩín-wùɖù mú ní. Ɔ jǔ ké nì wĩín-wùɖù dyi kà ɓó nɛɛ̀ mìɔ ní, nìí, m̀ mɛ diè Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyi ɓɛ́ ɔ ké m̀ kɔ̃in zĩ̀ìn, ɔ kè ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ nì náa ɖé nì hwòɖǒ-dyùàɔ̀ mú dyi sámá.

Ɖɛ sɔ̀ m̀ wĩín nyɛɛ nyuɛ ké nyɔ dyuò ɖɛ nì ɖé m̀ hwòɖǒ pũ̌ɛɛ dyí. Ɓɔ́ wɔ̃́ɔ ɓɛ́ nì wĩín-wùɖù kéɛ nyu ɓɛ́ xwíníín kɔ̃̀ jè Kɛ́ɖɛ́ì ɖáà m̀ wɛ̃ɛ ké ɖɛ fóɖóún jǔ.

Nì wĩín-wùɖù ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ mana ké nyɔ ɓě nì ɓó m̀ gboɛɛ kɔ̃ nì. Gbo-wuɖuìn-wuɖuìn kpa ɖɛ mìɔ ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ kũ̀à-kpàɔ̀ dyí. Nì wuɖu mu ɖéèìn ɖé nyɔǔn ɖùǔn mìɔ, ɔ jǔ ké m̀ dyi jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓɛ́ Báɓòɔ̀ cɛ̃ kɛɛ kíɖíí sí ní.

► Nyɔ ɖíɛ́ ɓě dyé ɖɛ gbà ɖé wuɖu ɓɛ́ wa mǔè ɖò cɛ̃ɛ mú, kɛɛ wa ní dyéɛ ɖéɛ wa mìɔùn nììn wuɖu mú. Ɖɛ-cɛ̃́-cɛ̃́ɔ̀ nàìn-nyɔ̀ɔ̀ ɓɛ́ìn ti ɔ se ma jǎà-ɖɛ̀ ɓě nìà kɛ dyúáɖò dyi kpɔ̃ ɓɛ́ìn ɖé ɔ fɛ̀ɛ̀ múɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ tòɛ̀, mɔɔ ɔ mɛ ɖá nyɔ kàmà mú mìɔ ɓɛ́ ɔ ké dyi kpɔ̃ ɖé wa hwìɛ̀ kɛɛ nyɛ́nɛ́.

► Diè m̀ mǔè ɓěɔ̀ dyi ɓá jǎà-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ nyɔ wa se dyi kpɔ̃ɔ ɓɛ́ìn, ké wa nì Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyi dièɛ̌n ɓɛ́ ɔ ké wa gbo kpá kɛɛ jè dyí.

À Ɓǎ, mɔ̀ nìà ɖé dyɔún wɛ̃,

Kpá ḿ gbo ɓɛ́ ḿ ké cĩ́ ɖé gìɖìǐ kè ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn ɔ kè nyɔǔn kpéín-dyé-dyé mú ɖé ɖɛ séín mú, kà Báɓòɔ̀ nyuà cɛ̃ɛ kɛ.

Ḿ mɔ́ ɓɛ́ nyɔ ɖò dyi ḿ ɖɛ gbà bũ̌ nyu ní, ḿ ké ɔ kɔ̃in zĩ̀ɛ̀n ɓɛ́ìn. Nyuɛ ɓɛ́ ḿ ké wɔ̃́ɔ ɓɛ́ìn, ɓɛ́ fũ̀à-fṹá-ɖɛ̀ nì ḿ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa kɛɛ ké dyi zi.

Nyuɛ ɓɛ́ ḿ ké nyɔ séín ɓě ɓɛ́ m̀ mɛà kà m̀ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛɛ kpéín dyé. Nyuɛ ɓɛ́ ḿ dyi wuɖu ɖò cɛ̃ ní, ḿ ké ɖɛ gbà nì ɖéɛ múɛɛ dyí dyuò, ɔ kè ɓɛ́ ḿ ké ḿ mìɔùn nììn cɛ̃ɛ-wùɖù ɓěɔ̀ kpa dyí ɖúɛ ɓɛ́ìn. Ḿ mɔ́ ɓɛ́ ní wuɖu ɓěɔ̀ ké kpáná mú nì, ké wa mɛ ɓɔ́ nyɔ ɖò hwòɖǒ ɖé ɖei poɛ.

Ḿ mɔ́ ɓɛ́ nyɔǔn ké nì zàse-bɔ̃̀ ɓě ɓɛ́ ḿ mu cɛ̃ìn nyɛɛ kpéín dyé.

Nì zùo ɓɛ́ m̀ ké ḿ kpé nyí, ɓɛ́ ḿ ké jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓá m̀ dyíɛ cɛ̃ɛ ɓɛ́ìn nyɛɛ jè.

Kǎà ɔ mɛ nì

(1) Zà Jĩ́ìn 3 wuɖuún. Gmɔ̀ kà Báɓòɔ̀ nyuà dà ɖɛ kpa ɖɛ vɛ̀nɛ̀ ɓɛ́ gbo-wuɖuìn-wuɖuìn nyuɛ mɛ dèɛ̀ kɛɛ dya. Ɖé vɔ́sì 13-18 múɛɛ, à dyéɛ kà ɓɛ́ wuɖu sɔ̀ìn ɖé nyɔɔ̀ zùǔn-fɛ̀ɛ̀ɔ̀ múɛɛ mu dyúa déín cá kɛ. Zà Ìfísĩ̀ɔ̀ 4:25-32 wuɖuún. Céè ɓaà-wùɖù ɖò sɔ̀ìn ɖé vɔ́sì ɓě nìà kɛ mú.

(2) Cɛ̃́ Ìfísĩ̀ɔ̀ 5:22–6:9. Zɛɖɛ ɖɛ ɓě à kɔ̃̀ à ké nyu ɖé à kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn mú kɛ, ɓɛ́ m̀ ké wa jè kɔ̃in zaìn. Zaìn kɔ̃in kà ɖɛ ɓě à kɔ̃̀ à ké nyu ɖé gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn múɛɛ nyu ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn-ɖɛ̀ɓɛ̀ǐn kè gìɖìǐ ɔ kè kpéín-dyé-dyé jìì tòɛ̀ kɛ, dyììn ɖéɛ céè-céè mú.

(3) Zà ɓó dyi-diè-ɖɛ̀ ɓě nìà dà ɓíɖíiɛɛ sɔ̃́. Ké m̀ mɛ jǔ wa ɖò-ɖò gɔ̃̌ dyììn ɖé ɖɛ gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ ɓíɖíi-céè-céè mú:

• Ɖɛ́ mɔ̀ xwai-nyu-ɖɛ̀ ɓě tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖǎ à ɖá ɓɛ́ à ké gìɖìǐ kíɖíí sí ɖé à gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓěɔ̀ mú kɛ́?

• Ɖɛ́ kɔ̃̀ jè nyɔ-kɔ̃in-zĩ̀ìn-zĩ̀ìn kpaà ɖɛ mìɔ, ké ɔ ɓɛ́àìn nyuɛ ɓɛ́ à pó-póɔ̀ ké seà kɛɛ ɖò ɓéɖé kɛ́?

• Ɖɛ́ mɔ̀ɔ̀ xwíníín ɓɛ́ nyɔ ɖò ké kpé ɓě ɓɛ́ ɔ ɓéɖéɛɛ ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ gboi sè kɛ́?

• Xwíníínɔ̀ nyɛ́ kɔ̃̀ jè à mɛ ɖɛ̀ɓɛ̀à nyɔ ɓě se à mú ɖɛ̀ɓɛ̀ɛ mú kɛ́?

• Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ nyɔǔn séín kà ɔ mìɔùn nyuà nìɛ̀ kɛ. Xwɛ̌ ɖɛ nìà kɛ nyu gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn nì ɓó à kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pũ̌a kɛɛ jìì tòɛ̀ kɛ́?