Lesson 3: Kũ̀à

Ɖé cɛ̃́ɛ́-ɖɛ̀ nìà kɛ mánáín nyɛɛ, ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ɔ̀ mɛ ɓɛ́ìn kpé:

(1) Ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ ɓɛ́ Báɓòɔ̀ tɛ̀mɛ̀ìn ɓá kũ̀à jè dyíɛɛ kɔ̃in zaìn.

(2) Ɓɛ́ ɔ ké kà Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyuɛɛ jè kɔ̃in zaìn.

Ɖɔ́wɛ̀nɛ̀ìn mɔ̀ ma gàa-dyù gmɔ̀ ɖò ɓɛ́ ɔ dyà ma ɔ mìɔùn ɓíɖíi, ké ɔ cĩ́ ma ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀-ɓiè-nyɔ̀ ɓě hwìɛ̀ ɖé zɔ̃ mɔ̀ 1600’s kɛɛ mú kɛ. Ɔ dyuò ma taún-kũ̀à mɛ́nɛ́-mɛ́nɛ́ séín nyuɛ mìɔ, ké dyììn ɖéɛ múɛɛ, nyɔǔn ɓě dyuò ma ɔ dyí mìɔ. Ɔ zà ma síɖóún feɖe, ké ɔ wɔɔ̀ ma ɖɛ-fùù, ké ɔ nyu ma kũ̀à tɔ̀ɔ̀ ɓě ɖekè. Ɔ nyuɛ ma náa, sepóɛɖé ɔ ɖɛ̀ɓɛ̀ ma Gèɖèpɔ́ɔ̀ mú mìɔ, ké ɔ se mɔ́ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ jè ké ma ɔ hwòɖǒ bũ̌ sɔ̀ fɔɔ. Gèɖèpɔ́ɔ̀ jè kpɔ̃ ma ɔ hwòɖǒ mìɔ ɖé ɖɛ séín mú, hwɛ̀ ḿ po níiń, ɖé kũ̀à ɓě ɓɛ́ ɔ nyu ma kà kɛɛ mú.

Céè-ɖɛ̀-kpò wè mɔ̀à Kà nyɔ ké cĩ́ɛ nyu ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ Dyúa kɛɛ jè Cɛ̃́-cɛ̃́ kɛɛ mɔ̀ céè-ɖɛ̀ ɓɛ́ nyɔ kúɖúú ɓě zi méɖìɔ̀n kɔ̃ɛɛ ɖǎ wuɖuún zà kɛ. Céè-ɖɛ̀ɔ̀ múɛɛ, dyi-diè-ɖɛ̀ ɓě kè gbo-tò-cèè-ɖɛ̀ ɓě sɔ̀ìn Ɖíí-gàà Ɖɔ́wɛ̀nɛ̀ìn gboɛɛ céè ɖé. Ɔ céèɛ̀, ké ɔ ɖá, “Ɓɛ́ à ké wáká kpá ɓó Gèɖèpɔ́ɔ̀ bììɛɛ seɛ xwíníín mɔ̀ à mɛ táà kũ̀à ɓě ɓɛ́ à nì nyuɛń nyɛɛ dyi, ɓɛ́ à ké kũ̀à vɛ̀nɛ̀ dyi mɔ́ kɛ. Kɛɛ à mɛ kpa kũ̀à ɓě ɓɛ́ à nìà à mìɔùn bìì nyuɛń nyɛɛ dyúa, ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ké ɓàìn-ɓàìn ɓéɖé.”

► Ɖɛ́ mɔ̀à kũ̀à kɛ́? Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi m̀ tɛ́mɛ́ìn ɓɛ́ m̀ ké ɔ bìì ɖɛ ɖò nyu ní, ɔ ɖòùn mɔ̀à kũ̀àɔ̀ kɛ̀e?

Kũ̀à kɔ̃̀ nyu jè wa kpɔ̃ nyɔ dyi mɔɔ wa tɛ́mɛ̀ìn nyɔɛɛ mɔ̀ kũ̀àɔ̀ ɖò, kɛɛ kũ̀àɔ̀ ɖíɛ́ ɓě mɔ̀, kà à ké à mìɔùn ɔ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě jè gbo gmɔ̀ɔ̀ nyuɛ kè kà à ké ɖɛ ɓě à ɓéɖéɛɛ gbo gmɔ̀ɔ̀ nyuɛ kè kà à ké ɖɛ ɓě nyuɛ nyu kɛ kè kà à ké ɖɛ peɖeɛ nyu ɓɛ́ à kéɛ kpáná kɔ̃ún dyéɛ ɔ kè kà à ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpáa nyu pídyi kɛ.

► Kɛ́ɖɛ́í-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyuù? Xwíníínɔ̀ nyɛ́ kɔ̃̀ jèɛ́?

Nyɔ ɓáún-ɓáún poɛ̀n hwìɖǐi kà ɔ jǔ ké wa dyi wíɖí pàɖǎ ɓéɖéín, wa mu múàǔn kpáùn mìɔ, sepóɛɖé wa se ɓéɖé ɓɛ́ wa ké kũ̀à ɖò nyu ɖeɛ. Wa poɛ̀n hwìɖǐi kà fɛ̀ɛ̀ɔ̀ nyɔ ɓɛ́ nyɔ ɓɛ́ìn múàǔn dyi kpáìn mìɔ kɛɛ mɔ̀ ɔ jǔ ké m̀ dyi ɖɛ séín m̀ mɔ́ɛɛ ɓéɖé níɛ.

Poìn kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuà ɓóɖó-kpàà páún poɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin sɔ̀ìn ɖéɛ gbɔ-dè-dè múɛɛ jè hwìɖǐi. Ɔ nɔ̀mɔ̀ ma dyíin mìɔ. Ɔ mɔ̀ ma cĩ́-naín-nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓó nyɔ kĩ́ín-kĩ́ín ɓě ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɛ ma kɛɛ bìì. Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyí ma nyɔ kĩ́ín-kĩ́ín ɓě ɓɛ́ ɔ mɛ ma kà kɛɛ kũ̀à. Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓɛ́ìn ma ɓóɖó-kpàà nyuɛ ɓɛ́ ɖɛ nyɔ séín mɔ́ɛɛ ké ma ɖé nì, ɓɛ́ nyɔ ɖò ké se ma kũ̀à nyu fɔɔ, kɛɛ ɔ seɛ náa nyu. Gèɖèpɔ́ɔ̀ dyuòɛ̀ ma dyí kà ɓɛ́ kũ̀à mɔ̀ fɛ̀ɛ̀ kpa ɖɛ mìɔ ɓɛ́ nyɔǔn-dyù ɓɛ́ìn cĩ́ɛ kɛɛ wáká ɖòɛ.

Ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ poɛ gbɔ ɓɛ́ à ké gbo kpɔ̃ìn ɖé à kũ̀à nyu-nyuɔ̀ mú. Ɔ hwɔìn kà, nyɔǔn mɛ wɔ̃́ ɓɛ́ wa ké gbo kpáìn kpàìn, ɓɛ́ wa ké hwòɖǒ kɔ̃ deìn dèìn, ɓɛ́ wa ké kɛ́ ɓaɖa ɓɛ́ìn ɓó wa mǔè ɖò bìì, ɓɛ́ wa ké nyɔ ɓě hwɛ̀ kpéíɛɛ gbo kpáa ɓɛ́ìn dyììn ɖé wa nììn ganaɔ̀ mú, ɓɛ́ wa séín ké gǎ dyúáɖòɔ̀ dyé, ɓɛ́ wa ké zà-ɖɛín ɓě dyi zĩ̀ɛ̀n ɓɛ́ìn ɓó wa mìɔùn pṹa, ɓɛ́ wa ké waà ɖɛ-xwa-bĩ-bĩ ɓěɔ̀ dyí sɛ́ɖɛ́ìn ɓɛ́ìn, ɓɛ́ wa ké ɖɛ cɛ̃́ ɔ kè ɓɛ́ wa ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě ɖɛ tɛ̀mɛ̀ìn.

Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyí nyɔǔn-dyù kpé, hwɛ̀ ké ɔ zàìn wa ɓóɖó-kpàà xwáɖáún ɓɛ́ wa kéɛ xwa nɔ̀mɔ̀ìn kè ɓɛ́ wa kéɛ hwìè xwíníín po ɔ kè ɓɛ́ wa kéɛ mú zaìn, ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ké dĩ́ín-dĩ̀ìn ɓéɖé. Kũ̀à ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyíà nyɔǔn-dyùɛɛ xwíníín mɔ̀ à ɓéɖé ɓɛ́ à ké geɖe nyu kè ɓɛ́ à ké nyúà-ɖɛ̀ ɓě po kè ɓɛ́ à ké bãa-ɖɛ̀ ɓě nìà ɖé ɓóɖóɔ̀ hwuɖuɛɛ ɖé zà ɔ kè ɓɛ́ à kéɛ nyu ɓɛ́ fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ ké mú zaìn.

Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuɛ ké à kɔ̃̀ ɖɛ tɔ̀ɔ̀ séín ɓě ɓɛ́ ɔ mɛà kɛɛ wuɖuí, sepóɛɖé ɖɛ ɖò nì ɖé à mú, ké ɔ kè nyɔ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ jǔà kɛɛ hwɔìn ní. Wɛ́ɖɛ́ 8:6-8 ɖá,

M̀ nyu wa ɖɛ séín ɓě ɓɛ́ nì sɔ̃ ɖǎà mɛɛ wuɖuí-kɔ̃̀-nyɔ̀ mú. M̀ nyuɛ ké wa kɔ̃̀ ɖɛ séín kpé kɔ̃ún. Wa kɔ̃̀ ɓáɖáá kè ɓìɖǐ kè xwáɖá-xwíɖíi-nìmìì séín kpé kɔ̃ún. Ké wa kɔ̃̀ naà kè zimii kè ɖɛ tɔ̀ɔ̀ séín nà ɖé dyóóɔ̀ gbo dyiɛɛ kpé kɔ̃ún ɖekè.

Nyɔǔn-dyùɛ̀ nàmàǔn kĩ́ín-kĩ́ínɔ̀ nyuɛ ké ɓóɖó-kpà gànáɔ̀ zĩàìn ma gbo, ké ɓó kàǔn wɛ̃ɛ, à kũ̀àɔ̀ mɔ̀ǎ gana-kũ̀àɔ̀ ɓɛ́ fũ̀à-fṹá-ɖɛ̀ kúɖúú ɓě dyíìn múin, ké ɔ ɖǎ nì kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ seɛ ma dyí sɔ́ kĩ́ín nyɛ. Kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, ɓá kũ̀à nyu jè dyíɛɛ, ɔ mɛ nì à hwìɖǐi kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒɛ̀ gbɔ-po-ɖɛ̀ mɔ̀, ɓɛ́ kũ̀àà tó ké à nyu kɛ.

À kũ̀àɔ̀ kè kũ̀à ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuà ɖé ɓóɖó-kpàà mɛ-mɛɔ̀ múɛɛ hwɔìn ní. Kũ̀à mɔ̀ hwìè kɔ̃̀ mú ɓɛ́ nyɔǔn-dyù zàìn waà gbɛ̌ɛ̀ɔ̀ mɔɔ dɛ̀ wa cĩ́ɛɛ mú kɛ. Ɔ hwɔìn kà, wa ɓúáìn waà gbǒ ɓěɔ̀ dyí. Ké wa nyu waà sĩ̀ɔ̌ ɓěɔ̀ wáɖá-naín. Nyɔ ɖò dyiɛ gbɔ po ɓɛ́ ɔ ké se kũ̀à nyu ɖe ní, nìí, ɔ xwíníín mɔ̀, ɔ se kpé ɓɛ́ìn ɓɛ́ ɔ ké mú-zaìn-zàìn ɖò ɖé ɔ gbɛ̌ɛ̀ɔ̀ mú nyu ɖe fɔɔ. Ké nìí, ɔ ɖǎ ɖɛ nyuà à nyɔǔn-dyù múɛɛ wáká ɖò dyi po.

► Ɖɛ́ dyi m̀ hwìɖǐi ɔ jǔ ké m̀ dyi gbǒ ɖò mɔɔ taà ɖò dyé ké wa seɛ xwa nɔ̀mɔ̀ìn níɛ́?

Nyɔǔn-dyùɛ̀ fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ xwaún-poìn-poìn kè ɖɛ-gbɔ-po-po kè ɖɛ-páún-po-po ɔ kè ɖɛ ɓě xwaún-poìn-poìn, ɓɛ́ wa séín mɔ̀à kũ̀à kɛɛ, ɔ mɔ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwɔìn-ɖɛ̀ ɓɛ́ ɔ nìà ɖé nyɔǔn-dyù múɛɛ wáká ɖò. Ɔ jèɛɛ, kũ̀à séín hwɛ̀ mú ɓó Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓěɔ̀ bìì. Kũ̀à séín ɓɛ́ à nyuɛɛ mɔ̀ à Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓiè-ɓièɔ̀ wáká ɖò, ɔ jǔ ké à dyiɛ nyu, ké ɔ dyi Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwìɖǐi dè ní. (Kɔ̀ɖɔ́sĩ̀à 3:17, 23). Jízɛ̀ ɖá ɔ Ɓǎ nyu ma kũ̀, ké ɔ mɔ̀ùn ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ma kũ̀à nyu ɖekè. (Jɔ̃́ɔ́ 5:17).

Kũ̀à nyu jè mɛ ɓɔ́ m̀ hwòɖǒ dyií gbǎìn pū kà kũùn dyí ɖú jè gbǎìn wɛ́-nyɔ̀ ɖíɛ́ ɓě hwòɖǒ dyiíɛ. Nyɔ se kũ̀à nyu ɓó cĩ́-cĩ́ jè ɖòùn pū, kɛɛ ɔ mɔ̀ ɖɛ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ po gbɔ ɓá nyɔǔn-dyù jè dyíɛɛ wáká ɖò.

2 Tɛ̀sàɖónìà 3:10 cɛ̃ɛ kà ɓɛ́ à mɛ nyu kũ̀à kɛ, "Ti à nì ma ɖé ɓě gboɛɛ, ɖɛ à cɛ̃ ma ɓě gboɛɛ, ɔ kɛ̀. Ɔ mɔ̀, nyɔ ɓě ɓɛ́ wa se kũ̀à nyuɛ mɔ́ɛɛ se ɓéɖé ɓɛ́ wa ké ɖɛ ɖi."

Ɖɛ́ à mɛ nyu ɔ jǔ ké à dyiɛ dyé kà ɓɛ́ kũ̀à à nì nyuɛń nyɛɛ se ɖɛ kpa níɛ́? Gàa ɖò mɔ̀ Màhámà Gã́únɖè kɛɛ ɖá, “Kũ̀à ɓɛ́ m̀ nìà nyuɛń nyɛɛ se dyɛ̀ ɖɛ kpaá mu ɖé m̀ dyéɖéín, kɛɛ ɔ mu dyíin nɔ̀mɔ̀ùn ɓɛ́ m̀ kéɛ nyu pū.” Ɔ mɛ nì m̀ hwìɖíi kà wa kpɔ̃ ma gàa nìà kɛ dyi ɓɛ́ ɔ ké ma dyi-wúò-kũ̀à nyu kɛ. M̀ ɓɛ́ìn dyɛ̀ kũ̀à nìà ɓóɛ kũ̀à se ɖɛ kpa ɖáìn, kɛɛ gàa nìà kɛ ɖǎ ɖɛ kpa ɖɛ ɖò gã. Ɔ jǔ ké ɔ dyi kũ̀à gbo mu ti séín ní, ɔ nyuɛ náa ɓɛ́ ɔ ní kɔ̃̀ ɖà taún dyi kò pídyi, ɓɛ́ nyɔǔn ɓě ní kɔ̃̀ ɖà ké se ɔ kpéín dyé jè. Ɔ nyuɛ náa ɓɛ́ ɔ ké ɔ mìɔùn gbo kpá, ɓɛ́ ɔ ní kɔ̃̀ ɖà gbɛ̌ jǔ ɓó ɔ ɓǎto ɓě mɔɔ ɔ gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓě bìì. Kũ̀à nìà ɓóɛ muɛ nyuùn ɓɛ́ ɔ ké nyɔ ɓě ɔ kɔ̃̀ ɓɛ́ ɔ ké gbo kpáa gbo kpá, kɛbì wa mɛ mɔ̀ ɔ gmàà kè ɔ dyú ɓě kɛ, ké wa se xwa kíé dèɛ̌ mú ɖé nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo. Kũ̀àɔ̀ se ɖɛ kpa dyɛo, kɛɛ à dyi ɖɛ séín ɓěɛ̀ dya gmɔ̀ ní, nìi, à dyéɛ kà ɓɛ́ ɔ sɛ́ɖɛ́ìn dyí ɓɛ́ gàaɔ̀ kéɛ nyu kɛ.

Nyɔ pàɖǎ nì ɓó ké wa se kũ̀à nyuɛ ɓɛ́ìn gàná cáe? Gbào. Kɛbì wa mɛ se nyɔ ɖò dyi kpɔ̃ ɓó kũ̀à nyu jèɛɛ, ɔ ɓɛ́ìn ɖɛ ɖò nyuɛ ɓɛ́ ɔ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá.

Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyu, sepóɛɖé ɔ ɓéɖé ɔ ké ɔ mìɔùn ɔ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá. Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò se kũ̀à ɓɛ́ ɔ ɓɛ́ìn kpé ɓó nyu jèɛɛ nyuɛ mɔ́ ní, nìí, ɔ se ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě hwòɖǒ kɔ̃ dè ɓɛ́ wa ké ɖɛ ɔ mɔ́ɛɛ ɔ nyí.

Nyɔ kĩ́ín-kĩ́ín ɓě jǎà-po-nyɔ̀ɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké gbo gmɔ̀ɛɛ mɔ̀ ɔ gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓě. "Nyɔ ɖò se ɔ nyɔ ɓě gbo gmɔ̀, jɛ́ɛ́ kɛɛ, ɔ se ɔ ɓíɖí-gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓě gbo gmɔ̀ ní, nìí, ɔ ɖǎ hwìɖǐǐ-taɓa-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ jè mú doìn, ké ɔ jè nyìnììn dyíin ké ɔ zi nyɔ ɓɛ́ ɔ séè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwìɖǐǐ taɓa kɛɛ dyí" (1 Tímétè 5:8).

Báɓòɔ̀ cɛ̃ɛ kà ɓɛ́ jǎà-po-nyɔ̀ mɛ nyu kũ̀à ɓɛ́ ɔ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá kɛ. "Nyɔ ɓɛ́ ɔ dyíɖí ma kĩ́ín nyɛɛ, ɔ ní ɖá ɔ ké dyíɖí ɖe. Ɔ mɛ ɖú kũ̀à nɔ̀mɔ̀ dyíin nyu kpàǐ, ɓɛ́ ɔ ké ɖɛ ɖò ɓéɖé, ɓɛ́ ɔ ké nyɔ ɓě kɔ̃̀ ɓɛ́ wa ké ɖò dyéɛɛ gbo kpá" (Ìfísĩ̀ɔ̀ 4:28). Gmɔ̀ zaìn gbo nì ɓó nyɔ ɓɛ́ ɔ dyíɖí, ké ɔ ɖú ɖɛ dyí pídyiɛ kè nyɔ ɓɛ́ ɔ nyu kũ̀à ɓɛ́ ɔ ké nyɔǔn ɓě gbo kpáa pṹa kɛɛ dya. Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ní dyíɖí. Ɔ seɛ ɖòùn, kɛɛ ɔ mɔ̀ nyɔ ɓɛ́ ɔ nyu kũ̀à ɓɛ́ ɔ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě ɖɛ nyí kɛ.

Kɛbì nyɔ ɖò mɛ se m̀ dyi kpɔ̃ ɓó kũ̀à jèɛɛ, m̀ ɓɛ́ìn kũ̀à dyéɛ ɓɛ́ m̀ kéɛ nyu. Mɔ́ hwìè ɖò kɔ̃̀ mú m̀ ɓɛ́ìn nyɔǔn gbo kpáa kɛɛ dyi, ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɓě mɔ́ gbo-kpá-kpá kɛɛ gbo kpáa ɓɛ́ìn. Ɔ sɛ́ɖɛ́ìn dyí ɓɛ́ m̀ kéɛ náa nyu, ké ɔ zi ɓɛ́ m̀ ké sɔ̃ pĩ́ín wáɖá, ɓɛ́ m̀ kéɛ cɛ̃ kà nyɔ ɖò se m̀ gbo kpáa nìɛɛ dyí.

Jǎà-po-nyɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyu, ɓɛ́ ɔ ké ɔ mìɔùn kè ɔ gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓě gbo kpá, ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě dyi ɔ ɖɛ ɖò xwa mɔ́ín, ɔ kéɛ wa nyíɛ ɓɛ́ìn ɖekè.

► Nyɔ mɔ̀ nyɔ ɖá ɔ dèà Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwòɖǒ kɔ̃ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ kéà ɔ bìì ɔ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ séín nyu jè ɔ seà kũ̀à ɖò nyuɛ mɔ́ɛɛ, ɖɛ́ m̀ ɓɛ́ìn ɔ gbo cɛ̃ɛ kɛ́?

Ɔ jǔ ké m̀ dyiɔ́ ɓáá-ɖɛ̀ gbǎ ɖò ɓéɖé, ké m̀ dyi ɖé dyi téɛ mu ɓó dyóɖó-bà-ɓàɖà ɖò, ké m̀ dyiɛ dyé kà ɓɛ́ nì ɓáá-ɖɛ̀ ɓě hwɔìn kà tòmítò kè míìn kè deɖe ɔ kè ɓáá-ɖɛ̀ tɔ̀ɔ̀ ɓěɛɛ pàɖǎ ɖǎ ku, ké m̀ ɓɛ́ìn wa ɖiɛ ɓó ti tɔ̀mɔ̀ǔn-tɔ̀mɔ̀ǔn xwíníín nyɛɛ ní ɖé?

Ɔ mu nììn kà ɖàɓàìn-ɖɛ̀ nìà kɛ ɖé m̀ gboò? Ɖɛ dyúáɖòɔ̀ kpá ma nyɔ ɓáún-ɓáún gbo ɓó dyóɖó-bà zià dyiɛ. Wa mu ma ɖé waà ɓáá-ɖɛ̀-pà ɓěɔ̀ kɔ̃, ké wa dyéɛ kà ɓɛ́ ɓáá-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ séín nì ma mɛiń nyɛ. Kɛɛ ɔ se wa dyi giniìn mɔɔ ɔ se wa wɔ̃ fɔ̀nɔ̀ìn fɔɔ, sepóɛɖé wa dyéìn ma ɓáá-ɖɛ̀-pàɔ̀ ti kĩ́ín ɓó dɛ̀nɛ̀ gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ xwíníín, ké wa ɓá ɖé ɓáá-ɖɛ̀ɔ̀, ké wa wáɖáa ní gbo ɓó dɛ̀nɛ̀ gbɛ̀ǐ-gbɛ̀ǐ xwíníín ɖe, hwɛ̀ ké wa zàà pìǐ múin. Ɔ jèɛɛ, ti wa dyéɛ kà ɓɛ́ ɓáá-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ nì ma mɛiń nyɛɛ, ɔ se wa dyi giniìn fɔɔ, sepóɛɖé ɔ mɔ̀ ɖɛ wa dè ma hwòɖǒ kɔ̃ kɛ.

M̀ ɓɛ́ìn dyɛ̀ cɛ̃ɛ, ɓɛ́ m̀ ké níiń, “Ké ɖɛ nìà ɓóɛ se ma ɖàɓàìn-ɖɛ̀ ɖò fɔɔ.” Kɛɛ ɔ mɛ nì m̀ hwìɖǐi kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔ̀ nyɔ nyu ɓáá-ɖɛ̀ kúɖúú ɓě zià méɖìɔ̀ùn kɔ̃ɛ, ké nyɔǔn-dyù se dyúáɖò nyu dyɛ mɔ̀ùn wɛ̃. Wɛ́ɖɛ́ 104:14 ɖá, “M̀ nyuɛ ké pìǐ mɛ ɓó nyúà-ɖɛ̀ ɓěɔ̀ bìì, ɔ kè ɓáá-ɖɛ̀ tɔ̀ɔ̀ ɓě ɓɛ́ nyɔǔn-dyù ɓɛ́ìn kũ̀à gbo nyuɛ, nìí ɓɛ́ wa ké ɖii-ɖɛ̀ dyé sɔ̀ìn ɖé ɓóɖóɔ̀ múɛ.” Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔ̀ nyɔ nyuɛ ké ɓáá-ɖɛ̀ ɓěɔ̀, mɛ, kɛɛ nyɔǔn-dyù dyéìn ɓóɖó-kpàɔ̀ ti, ké wa ɓá ɖé ɓáá-ɖɛ̀ɔ̀, ké wa wáɖáá ní gbo pū.

Nyɔ ɓáún-ɓáún gmɔ̀ ɖɛ ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyuɛɛ dya ké wa wã̀ìn dyéɖé kɔ̃in, ké wa seɛ ɖàɓàìn-ɖɛ̀ ɖáìn gàná cá, kà ɔ nyuà kpáa ti ɓɛ́ Jízɛ̀ kánáìn nyɔǔn ɓě dyiɛ ɔ kè ti ɓɛ́ dyóɖóɔ̀ nìà ɓó dà dyúáɖò ɓó ti tɔ̀mɔ̀ǔn-tɔ̀mɔ̀ǔn xwíníín ɖé Jasúé nììn tiín nyɛ. Ɖé fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ nìà kɛ múɛɛ, wa poɛ̀n hwìɖǐi kà ɓɛ́ ɓáá-ɖɛ̀ mɛ-mɛ se ɖàɓàìn-ɖɛ̀ ɖò fɔɔ, sepóɛɖé ɔ mɔ̀ ɖɛ ɓɛ́ ɔ kpá kánáá pūɛ.

Ké à mìɔùn wã̀ìn kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu kũ̀à nyuɛ kɛɛ dyéɖé kɔ̃in, ɔ jǔ ké à dyi ɖàɓàìn-ɖɛ̀ mɔ́ɔ nìǐn. Nyɔ ɖíɛ́ ɓě mu ɖé waà ɓáá-ɖɛ̀-pà ɓěɔ̀ kɔ̃ ɓó zɛ̃̌ɛ̀, ké wa se ɖé ɖɛ wa ké ɖiɛɛ ɖò mɛɛ dyé fɔɔ. Xwíníín kɔ̃̀ jè ɔ nìà náa mɔ̀, sepóɛɖé wa se kũ̀à nyu hwòɖǒɛ̀-ɖé-hwɛ̀ kà ɓɛ́ wa ké ɓáá-ɖɛ̀ bã̀ìn, kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɖá à mɛ nyuà kɛ. Gǎ ɓɛ́ à dyéà ɓó ɖɛ-ɓá-tìǐn nyɛɛ mɔ̀ kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu kũ̀à nyuɛ kɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ pū. Ɔ hwɔìn-ɖɛ̀ mɔ̀, ɖɛ ɓě à kɔ̃̀ à ké dyé ɖé Gèɖèpɔ́ɔ̀ xwaún wɛ̃ɛ, à ɓéɖé ɓɛ́ à ké wa kũ̀à gbo nyu hwɛ̀ ɓɛ́ wa ké à kɔ̃̀ɔ̀-ɖɛ̀ jǔ. Nɔ́ɔ́ 14:23 tɛ̀mɛ̀ìn à nììn kà ɓɛ́" Gana-kũ̀à nyu-nyu séín po nyɔ kpáná xwaún wɛ̃…” Hwɛ̀ ké Nɔ́ɔ́ 19:15 mɔ̀ùn po à náún, ké ɔ ɖá, "... Mɔ́ ní sɔ̀ fóó-nyɔ̀ kɔ̃.”

Nyɔ ɖíɛ́ ɓě dèɛ̀ hwòɖǒ kɔ̃ kà ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu ɖɛ wa kɔ̃̀ wa ké ɓéɖéɛɛ wa nyíìn nyɛ, kɛɛ nyɔǔn ɓě nyí wa kũ̀à ké wa ɓɔ́ɔ, sepóɛɖé wa se kũ̀à ɓě nì náa nyuɛ mɔ́ jè.

Ɔ jǔ ké m̀ dyi kũ̀à nyuɛ mɔ́, kɛɛ m̀ séè nyɔ ɖò dyé ɓɛ́ ɔ ké m̀ kũ̀à nyí ní ɖéɛ́? Kũ̀à ɖò nì ɓó ké m̀ ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá, ké dyììn ɖé kũ̀à nìà ɓóɛ múɛɛ, m̀ ɓɛ́ìn ɖɛ ɓě m̀ mɔ́ɛɛ dyéɛ. M̀ se kũ̀à ɖò ɓéɖé ní, nìí, ɔ nyuɛ ké m̀ ɓéɖé ti pàɖǎ ɓó ɖɛ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo nà jè. Nìí, m̀ se ɖɛ ɖò dyi mɔ́ɔ ɓɛ́ìn ɓɛ́ m̀ kéɛ nyu, ɓɛ́ m̀ ké nì gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓě gbo kpáà?

Poìn nyɔ ɓɛ́ ɔ se kũ̀à ɖò ɓéɖé, ké ɔ gã̀ dyi kòɛ̌n dyi tee wé gànáɔ̀ xwíníín, ké ɔ ní nyu ɖɛ ɖòɛɛ jè hwìɖǐi. Ɔ mɔ̀ sepóɛɖé nyɔɔ̀ se kũ̀àǔn-kũ̀à ɖò dyé ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu jèe? Nyɔ ɖíɛ́ ɓě nì ɖé ɔ gbɛ̌ɛ̀ɔ̀ mú ké wa nì nyɔ ɖòɛ̀ gbo-kpá-sɔ̃̀ mɔ́uń ɓó kũ̀à mɛ́nɛ́-mɛ́nɛ́ ɓě nyu jè. Sĩ̀ɔ̌ nì ɖé ɔ taàɔ̀ mú mɔɔ ɓó hwɔɖɔ-gboi-hwìè ɓěɔ̀ wĩin, ké ɓó mɔ́ dyi-nɔ̀mɔ̀ìn-nɔ̀mɔ̀ìn. Ɔ ɓɛ́ìn dà ɖò ti dyéɛ̀n ɓɛ́ ɔ ké ɖé nyúà-ɖɛ̀ pòìn. Ɔ ɓɛ́ìn céè-ɖɛ̀ ɓě wuɖuún zàà, ɓɛ́ ɔ ké ɔ ɖɛ-dyuò-dyuò kɔ̃ po. Ké ɔ ɓɛ́ìn ti dyí ɖúɛ ɓɛ́ ɔ ké nyɔ ɖò bìì baà. Nyɔ mɔ̀ nyɔ wáɖáà sɔ̃ pĩ́ín kánáá pūɛɛ kpɔ̃ nyɔ ɖò dyi, ké nyɔɔ̀ nì ɔ bìì kũ̀à nyuɛń, ké nyɔɔ̀ mɔ̀ ɔ mìɔùn. Ɔ kũ̀à-nyɔ̀ɔ̀ nì kũ̀àɔ̀ nyuɛń, kɛɛ ɔ se kpáná ɖò gbo wóɖóɛ nì. Ɔ mìɔùn dyi-kpɔ̃-kũ̀àɔ̀ se kũ̀à nɔ̀mɔ̀ dyíin ɖò fɔɔ. Ɔ jèɛɛ, ɔ se nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpáa ɓɛ́ìn.

Ti pàɖǎ xwíníín kè dà pàɖǎ ɓěɛɛ, nyɔ ɖíɛ́ ɓě nì ɓó ké nyɔ ɖò ní kpɔ̃ wa dyi ɓó kũ̀à nyu jè. Wa mìɔùn nyu ɖɛ ɓě ké wa dyéɛ wíɖí kɔ̃ún mɔɔ wa kpa nyɔ ɓě bìì kũ̀à nyuɛ ké wa pɛ́ɛ̀ wa. Kũ̀à séín ɓěɛ̀ nyu-nyu mɔ̀ hwìè kɔ̃̀ mú ɓɛ́ Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyí à ɖɛ ɓě à kɔ̃̀ à ké ɓéɖéɛ.

Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ɔ̀ mɛ nyuɛ ɓɛ́ nyɔǔn ɓě ké ɔ kpéín dyé, ké ɔ mɛ sɛ́ɖɛ́ìn dyí ɖé ɔ kũ̀àɔ̀ nyu-nyu mú.

► Xwɛ̌ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ɔ̀ ɓɛ́ìn ɖɛ ɓě ɓɛ́ Báɓòɔ̀ cɛ̃ɛ ɔ kũ̀àɔ̀ dyí dèɛ̀ ɔ jǔ ké kũ̀àɔ̀ dyi kpáná-po-kũ̀à jǔ níɛ́?

Dèè-wùɖù Ɖìèɔ̀ zàìn kũ̀à-nyu-nyɔ̀ ɓě hwìè ɓě wa ké kpaa da. Ti wa céèà Dèè-wùɖù Ɖìèɔ̀ kɛɛ, nyɔ ɓě nyu ma kũ̀à ɓó tia ɓaɖaa pàɖǎ mɔ̀ zɔ̃̌ɔ̀ gǐì ɓě. Zɛ̃̌ɛ̀ nìà kɛɛ, kũ̀à-nyu-nyɔ̀ ɖò se gǐì ɖe, sepóɛɖé ɔ ɓɛ́ìn kũ̀àɔ̀ dyi táà ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à kà kò ɖò gbo mu. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ ɓě ɓéɖé kpé nìà ɓóɛ ní kàǔn jèɛɛ, ɔ fɛ̃́ìn xwa ɓɛ́ wa ké kũ̀à ɖò dyi kpɔ̃ mɔɔ wa kéɛ ɓɔ́. Kɛɛ wɛ̃́ɛ́ kɛɛ, ɔ jǔ ké wa ɖǎ wɔ̃́ ké wa ɖǎ kũ̀à ɖò dyi kpɔ̃ ɓɛ wa kéɛ kpáná kɔ̃ún dyéín, nìí, Báɓòɔ̀ ɖá wa mɛ mɔ̀ kũ̀à-nyu-nyɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓě, ḿ seé kɔ̃̀ kà wa mu kũ̀à nìà ɓóɛ kɔ̃ún hwèɖèìn nyɛ.

Ti ɖíɛ́ ɓě ní, ɖɛ ɖò nyuɛ ké m̀ se kpé ɓɛ́ìn ɓɛ́ m̀ ké kũ̀àɔ̀ nyɔ m̀ mɔ́ nyuɛ dyiɛɛ gã. Ké ti ɖíɛ́ ɓě ní m̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké kũ̀àɔ̀ nyu kà gǐì nìà kɛ. Ɔ ná nì jè mɛ ɓɔ́ɔ nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké nì Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-kpèɖèɔ̀ dyi táà. Ɔ jǔ ké wa dyi nyɔ ɖíɛ́ ɓě kɔ̃ nɛ́ mìɔ ɖé kũ̀à-kpàɔ̀ dyí ní, ɔ nyuɛ ké wa mɛɛ̀ kũ̀àɔ̀ nyu-nyu gboi mɔɔ ké wa nyuɛ gbà-kà. Wa nyuɛ náa, sepóɛɖé wa mɔ́ ɓɛ́ nyɔǔn kéɛ ɖéɛ wa dyúa dyé kà ɓɛ́ wa hwòɖǒ se kũ̀àɔ̀ mɔ́ kɛ. Ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyiɛ náa nyu ní, nìí, m̀ mɛ dyuòɛ̀ kà ɓɛ́ ɔ hwòɖǒ se dyi dè kɛ. M̀ dyi mɔ́ ɓɛ́ nyɔ kpɔ̃à m̀ dyiɛɛ hwòɖǒ ké m̀ múin dèìn ní, nìí, nì hwòɖǒ mɛ nì múàǔn, ɓɛ́ m̀ ké kũ̀àɔ̀ nyu nɔ̀mɔ̀ dyíin. M̀ dyi kà ná kũ̀à nyu ní, nì hwòɖǒ dè dyi ɓóɛ nyu jè, sepóɛɖé nyɔ ɖò se m̀ ganaún kpɔ̃̀ìn hwɛ̀ ɓɛ́ m̀ kéɛ náa nyu.

Ɔ jǔ ké m̀ dyi m̀ mìɔùn bìì kũ̀à nyuɛ́ nìǐn, m̀ mìɔùn mɔ̀ nì kũ̀àɔ̀ kɔ̃in-gmɔìn-nyɔ̀. Kũ̀àɔ̀ nyɛ́ m̀ ɖǎ m̀ mìɔùn bìì nyu ɖò kɛ́?

Ìfísĩ̀ɔ̀ 6:5-8 – Jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓá ɖɛ à ɓéɖé ɓɛ́ à ké nyuɛ

► Ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɖò mɛ zà Ìfísĩ̀ɔ̀ 6:5-8 wuɖuún ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɔ̀ ké ɔ gbo ɖùǔ tò. Ɓě mɛ dèìn ɖɛ mɔ̀ Gèɖèpɔ́ɔ̀-wùɖù nìà kɛ xwíníín nyɛɛ jè dɔ́ɔ́ kɔ̃in, nìí, ɓě mɛ gmɔ̀ ɖɛ ɓě nìà dɔ̃̀ǐn mú dà ɓíɖíiɛɛ dya, ɓɛ́ ɓě kéɛ fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒ ɓě dyé ɖé ɖɛ ɓě dèìn kà dɔ́ɔ́ kɔ̃in nyɛ múɛɛ kɔ̃in po.

Ɖɛ ɖíɛ́ ɓě ɓɛ́ Ìfísĩ̀ɔ̀ 6:5-8 ɖá à mɛ nyu kɛ:

1. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké ɔ kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ɔ̀ wuɖu nyu tee, ɔ se ɖɛ ɓɛ́ nyɔɔ̀ ké ɓó ɔ dyéɖé waí nì hwɛ̀ kɛ. Ké ɖeɛɛ, ɔ ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɔ kũ̀àɔ̀ nyu dyíin-nyìnììn-kà, sepóɛɖé ɔ dyuòɛ̀ kà ɓɛ́ ɔ kɔ̃in-nyɔ̀ɔ̀ se ɔ ɖeín dyi ɓaɖaá muɛɛ jè ("...Ɔ se ɖɛ ɓɛ́ ɓě ké nyɔɔ̀ dyiɛ dyé hwɛ̀ ...”).

2. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ɔ̀ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ kéɛ nyu ɓɛ́ ɔ kũ̀àɔ̀ ké ɖɛ kpa, ɓɛ́ ɔ hwòɖǒ ké múàǔn kpá ɓóɛ nyu jè, kà nyɔɔ̀ nìɔ̌ kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ bìì kũ̀à nyuɛń nyɛ ("...ɓě mɛ nyu ɖɛ Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔ́ɔ kà Kɛ́ɖɛ́ì gǐì ɓě nìà kɛ...").

3. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ɔ̀ mɛ nyu ɔ kũ̀àɔ̀ ɖé hwòɖǒ wáɖáá mú, ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu ɔ mana kɔ̃ poùn ("Bounɓoɔ̀ mu nyɔ séín pɛ́ɛ̀ìn ɓó kũ̀à nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓě ɓɛ́ wa nyuɛɛ jè...").

Tátɔ̀ 2:9-10 – Jǎà-ɖɛ̀ ɓě ɓá kpeɖeɛ̀ dyíin nɔ̀mɔ̀ jè dyíɛ

► Ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɖò mɛ zà Tátɔ̀ 2:9-10 wuɖuún ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɔ̀ ké ɔ gbo ɖùǔ tò. Ɓě mɛ dèìn ɖɛ mɔ̀ vɔ́sì ɓěɛ̀ xwíníín nyɛɛ jè dɔ́ɔ́ kɔ̃in. Ɔ ɖǎ ná nìǐn, nìí, ɓě mɛ gmɔ̀ ɖɛ ɓě nìà dɔ̃̀ǐn mú dà ɓíɖíiɛɛ dya, ɓɛ́ ɓě ké ɓěɛ̀ fɔ̀nɔ̀-hwòɖǒɔ̀ kɔ̃ po.

Ɖɛ ɖíɛ́ ɓě ɓɛ́ Tátɔ̀ 2:9-10 cɛ̃ ɓá kũ̀à-nyu jè dyíɛ:

1. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ɔ̀ mɛ dyé ɔ kɔ̃in-nyɔ̀ɔ̀ kpéín ɖé ɖɛ séín ɔ mu ɔ gbo cɛ̃ìn ɓɛ́ ɔ ké nyuɛɛ mú, ké ɔ ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɔ ("... wĩín dyá..."). Ɔ jǔ ké kùà-nyu-nyɔ̀ɔ̀ dyi ɔ kɔ̃in-nyɔ̀ɔ̀ nyɛ́nɛ́ zeɖe ɖé kũ̀à-nyɔ̀ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo ní, nìí, ɖɛ́ mɔ̀ɔ̀ gbo-wóɖó-ɖɛ̀ ɖíɛ́ ɓě kɛ́?

2. Kũ̀à-nyu-nyɔ̀ɔ̀ ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké nyɔ poà ɔ kũ̀à kɔ̃ún wɛ̃ɛ ɖɛ ɖò dyí ɖú, ḿ seé kɔ̃̀ kɛbì ɔ pɛ́ɛ̀-wìɖì mɛ se dyí ɓúá kɛ ("...wa ní ɖá ɓɛ́ wa ké wa ɖɛ ɖò dyíɖí...").

3. Se-dyí-sɛ́ɖɛ́ìn-ɖɛ̀ nyu-nyu dyà múà-bɔ̃̀ɔ̀ dɛ̃ kɔ̃, kɛɛ kũ̀à nɔ̀mɔ̀ dyíin nyu-nyu mɔ̀ zàse-bɔ̃̀ ɓá múà-bɔ̃̀ɔ̀ jè dyí, ("...ɓɛ́ nyɔǔn ké ɖɛ nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓá tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ ɓɛ́ ɔ ɓá Gèɖèpɔ́ɔ̀ mɔ̀à à Póìn-nyɔ̀ɔ̀ kɛ dyíɛɛ jè cɛ̃...").

► Ɖɛ́ mɔ̀ nyɔ ɓě ɓɛ́ wa ní nyu waà kũ̀à ɖé jǎà múɛɛ dyí-tɛ̀mɛ̀ìn-ɖɛ̀ ɖíɛ́ ɓě kɛ́? Dè kà Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě mɛ nyu kòɛ̀ ɖé nyɔ nì kà ɓěa hwìɛ̀ kɛɛ mɛ.

Vɔ́sì ɓě nìà ɖé Tátɔ̀ kè Ìfísĩ̀ɔ̀ múɛɛ nì kà nyɔ ɖò ké kũ̀à nyuɛ nyu ɔ jǔ ké wa dyi ɔ dyi kpɔ̃ níɛɛ jè cɛ̃iń. Kà dyúáɖòɔ̀, kǎà nyɔ ɓɛ́ wa kpɔ̃ dyi ɓó poo-ɖɛ̀ ɖò po jè mɔɔ ɓó poo-ɖɛ̀ ɖò xwa nɔ̀mɔ̀ìn jèɛɛ ɓéɖé ɓɛ́ ɔ ké kũ̀à nyu. Ɔ mɛ nyu kũ̀àɔ̀ kà ɔ mu mɔ́ùn ɓɛ́ nyɔ ɖò kéɔ́ ɔ mɔ̀ùn bìì kũ̀à nyuɛ nyu kɛ. Nyɔ ɓɛ́ ɔ peɖe ɖɛɛ ní ɖá ɓɛ́ ɔ ké ɖɛɔ̀ nyɔ ɓě se dyíin nɔ̀mɔ̀ kɛɛ ɖé peɖe-ɖɛ̀ɔ̀ hwìɛ̀ po, ɓɛ́ ɖɛ-dɔ̃-nyɔ̀ ɓěɔ̀ kéɛ hwìɖǐi poìn kà ɓɛ́ wa nì ɖɛín-ɖɛ̀ ɖò dɔ̃uń wɛ̃.

Kpeɖe nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓěɔ̀ nyɛ́ nyɔ-kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ɔ̀ mɔ́ ɓɛ́ ɔ kũ̀à-nyɔ̀ɔ̀ ké ɓéɖé kɛ́? À dyéɛ kà ɓɛ́ nyɔ-kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ séín mɔ́ ɓɛ́ waà kũ̀à-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ké kũ̀à-nyu-kpèɖè nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓéɖé kɛ. Wa mɔ́ nyɔ ɓě ɓɛ́ nyɔǔn ɓɛ́ìn hwòɖǒ kɔ̃ dèɛ̀, ké wa dyé ti ɓɛ́ wa ké ɖɛ cɛ̃́ kɛ. Wa po nyɔ pàɖǎ kũ̀à kɔ̃ún ɓó waà kũ̀à-nyu-kpèɖè nɔ̀mɔ̀ dyíin jè, kɛɛ ɔ se ɓɛ́ wa ké kùàɔ̀ dyuò kè ɓɛ́ wa kéɛ nyuɛ ɓɛ́ìn nɔ̀mɔ̀ dyíin jèɛ. Gèɖèpɔ́ɔ̀ kɔ̃̀ ɖé kpeɖe ɓɛ́ à ɓéɖé ɓá kũ̀à nyu jè dyíɛɛ jè gbo ɖekè, kà à nyuà dyéɛ ɖé Báɓòɔ̀ mú kɛ.

Vɔ̃ ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ ɓě ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké kũ̀à-nyu-nyɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin jǔɛɛ ɓéɖé. M̀ mɛ dyé ti ɓɛ́ m̀ ké kũ̀à nyu. M̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké kpeɖeín nɔ̀mɔ̀, ɓɛ́ m̀ ké hwòɖǒ-kɔ̃-dè-nyɔ̀ jǔ, ɓɛ́ m̀ ké hwòɖǒ ku. Nyɔ ɓě ɓɛ́ wa po kũ̀à kɔ̃ún wɛ̃ɛ pàɖǎ kɔ̃̀ ɖé waà mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɓě jè gbo ɖòùn. Nyɔ ɓɛ́ ɔ kpɔ̃ m̀ dyi ɓɛ́ m̀ ké ɔ bìì kũ̀à nyuɛɛ se m̀ dyi kpɔ̃ ɓɛ́ ɔ ké m̀ gbo kpá, kɛɛ ɓɛ́ mɔ̀ mɔ̀ nyɔ ké ɔ gbo kpá. M̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɓɛ́ ɔ kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ɔ̀ dyi ɖá nyɛ̀nɛ̀ɛ̀ ní, ɔ ké dyi wàɖà kɛɛ jǔ.

Nyɔ ɖò muɛ dyɛ̀ cɛ̃ìn, ɓɛ́ ɔ ké níiń, "Ḿ ɓɛ́ìnɔ̌ má hwòɖǒ-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀ ɓéɖéɛ ɓɛ́ ḿ kéɔ́ má nyɔǔn gbo kpá, ɓɛ́ ḿ kéɔ́ má kpeɖeín nɔ̀mɔ̀, ɔ jǔ ké wa dyi má ḿ pɛ́ɛ̀ǐn nì ɓóɛ jè ní.” Kɛɛ wa ní po nyɔ kɔ̃̀ hwòɖǒ-dyùà kùmù kɛɛ kũ̀à kɔ̃ún ké wa ní pɛ́ɛ̀ ɔ ɓɛ́ ɔ ké hwòɖó ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀ ɓéɖé jè. Ké wa ní po kpeɖeín-nyìnììn-nyɔ̀ kũ̀à kɔ̃ún ké wa ní pɛ́ɛ̀ ɔ ɓɛ́ ɔ kpeɖe ké dyíin nɔ̀mɔ̀ jè. Nyɔ ɓě wa nì mɔ́uń ɓɛ́ wa ké kũ̀à kɔ̃ún poɛɛ mɔ̀ nyɔ ɓě ɓéɖé hwòɖǒ ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀-ɓɛ̀ɖɛ̀ɛ̀, ké wa ɓɛ́ìn nyɔǔn gbo kpáa, ké wa nɔ̀mɔ̀ kpeɖeín nyɛ.

Cɔ́cìɔ̀ nììn jè kò ɓó ɖɛ nìà kɛ gbo. Ɖé cɔ́cìɔ̀ múɛɛ, à ní fòìn ɓɛ́ nyɔ ɖò ké nyíí-ɖɛ̀ tò mɔɔ ɓɛ́ ɔ kpeɖe ké dyíin nɔ̀mɔ̀ hwɛ̀ ɓɛ́ à ké ɔ gbo kpá. Ké ɖeɛɛ, Gèɖèpɔ́ɔ̀ pɛ́ɛ̀ sɔ̃ dyí ɖé m̀ gbo, ké ɔ po dyɛ m̀ mana kɔ̃, hwɛ̀ ké m̀ ɓɛ́ìn nyɔ ɖò gbo kpáa. Kɛɛ ɔ dyi m̀ mìɔùn nììn kpáná dyé jè jǔǐn, nìí, m̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ jĩ́ájèɔ̀ dyi mɔ́. Vɔ̃ ɓɛ́ m̀ ké nyɔǔn ɖɛ nyí, ɓɛ́ m̀ ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓiè, ɓɛ́ m̀ ké se dyoɖoún kpá.

Nyuɛ ɓɛ́ nyɔǔn ké nì ɖɛ-kpa-kpa dyé. Cɛ̃́ kũ̀à dyììn ɖé nyɔ ɓě dyuò kũ̀àɔ̀ kɛɛ gbo kũ̀à-nyu-nyu mú. Ɔ dyi ná nìǐn nì mu dyɛ̀ kũ̀àɔ̀ nyuɛ ɓɛ́ìn ɓó nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě bìì ɖekè. Ti ɖòɛ̀ ɓaɖaín, m̀ ɓɛ́ìn m̀ mìɔùn nììn ɖɛ ɓě nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké wa peɖe. Ké ti ɖíɛ́ ɓě ní, m̀ ɓɛ́ìn geɖe nyuɛ ɓɛ́ m̀ ké ɖé ɖɛ ɓá. Ɓó ɖɛ séín ɓěɛ̀ kɔ̃in nyɛɛ, vɔ̃ ɓɛ́ m̀ ké múà ɓéɖé ɓó nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo, kɛbì ɔ mɛ se m̀ kpáná ɖo dyí nyuɛ ɓɛ́ìn nyɛ. Ké Gèɖèpɔ́ɔ̀ mu m̀ mana kɔ̃ poùn ɓó ɖɛ ɓɛ́ m̀ nyu nyɔ ɖò bììɛɛ jè.

Ɖɛ́ mɔ̀ɔ̀ xwíníín ɓɛ́ m̀ ké nyɔ ɖò bìì kũ̀à nyuɛ kɛ́? Nyɔ ɖò bìì kũ̀à-nyu-nyu xwíníín mɔ̀ ɓɛ́ m̀ ké nì kpé kè nì ti ɔ kè nì gana kũ̀à mú nyùìn ɓó nyɔ kà kò ɖò nììn kpáná dyé jèɛ.

Kɛbì m̀ mɛ nì nyɔ ɖò bìì kũ̀à nyuɛń mɔɔ m̀ mɛ nì kũ̀à kà kò ɖò nyuɛń nyɛɛ, ɖé kũ̀à-nyu-nyu múɛɛ, kpé ɓě kè pí-dyi-kpá-kpá ɓě ɓɛ́ m̀ ɓéɖéɛɛ ɖíɛ́ ɓě ɓéɖé ɓɛ́ wa ké m̀ xwa sɔ̀. Ɔ hwɔìn kà, ɔ jǔ ké m̀ dyi nyɔ ɓě bìì kũ̀à nyuɛ́ nìǐn, m̀ se gànà-kṹún-nyìɔ̌ mɔ́ɔ ɓɛ́ìn kà nì hwòɖǒ nyuɛ mɔ́ɔ kɛ. Ké ɖeɛɛ, m̀ se kũ̀à-tìɔ̀ dyí ɖúɛ ɓɛ́ìn ɓɛ́ m̀ ké nì hwòɖǒɛ̀ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ nyu. M̀ ɓéɖé ɓɛ́ m̀ ké ɖɛ ɖíɛ́ ɓě jè mú doìn ɖé nì fɛ̀ɛ̀ mú ɓó kũ̀à kɔ̃̀ jè wa kpɔ̃à m̀ dyiɛɛ nyu jè. Kũ̀àɔ̀ muɛ nyuùn ɓɛ́ nì bɛ̃̀ìn-kà kè kà m̀ nyu nyɔǔn ɓě gbo wùɖùɛ̀ kɛɛ ké kò.

Kũ̀à nyu-nyu nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓéɖé kpáná pàɖǎ:

1. Ɔ dyà gbo-kpɔ̃ìn-kpɔ̃ìn ɓó m̀ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě pṹa, ké ɔ nyuɛ ké nì mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɖíɛ́ ɓě nì. Ɔ ɓɛ́ìn ná nìɛ̀ ɖé hwìè ɓɛ́ m̀ se hwìɖǐi dèɛɛ mú. Ɔ jèɛɛ, m̀ mɛ ɓɔ́ɔ hwìɖǐi poɛ̀n kà ɓɛ́ nyɔ séín m̀ kpá gboɛɛ mu mɔ̀ùn bìì ɖɛ ɖò nyuùn wɛ̃.

2. Ɔ nyuɛ ké m̀ mɔ̀ nyɔ kpa ɖɛ ɖé cɔ́cì, ɓɛ́ ɔ mɔ̀à Kɛ́ɖɛ́ì kpóɖó-dyùàɔ̀ kɛɛ mú.

3. Ké ɔ ɓɛ́ìn nyuɛ ɓɛ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě ké m̀ dyi kpɔ̃ɔ mɔ́ ɓɛ́ m̀ ké wa bìì kũ̀à nyu.

Ké ɔ jǔ ké nì hwòɖǒ dyiɛ gbɔ po ɓɛ́ m̀ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá ní ɖéɛ́? Jízɛ̀ ɖá "Nyɔ-ɖɛ-nyí-nyí dyà múà, ké ɔ zi ɖɛ-dyé-dyé dyí" (Àpɔ́sò 20:35). M̀ poɛ náa jǎà? M̀ nì cĩ́ɛń kà wuɖu nìà kɛ jǎà-po-nyɔ̀ nyu cĩ́ɛ kɛɛ̀?

Pɔ́ɔ̀ cɛ̃ɛ kà ɓɛ́ à mɛ poìn nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓěɛ̀ mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ jè hwìɖǐi, ké à ní poìn à mìɔùn nììn mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ jè hwìɖǐi ɖòǔn wɛ̍. (Fèɖópĩ̀ɔ̀ 2:4). Jǎà-ɖɛ̀ ɖò nì ɓó ɖeɛɛ kɛà kɛ̀. Ɔ mɛ nì m̀ hwìɖǐi kà ɔ jǔ ké nyɔǔn ɓě dyi kũ̀à-nyɔ̀ ɓě dyi kpɔ̃ ní, wa se wa dyi kpɔ̃ ɓɛ́ wa ké kũ̀à-nyɔ̀ ɓěɔ̀ gbo kpá kɛ. Wa kpɔ̃ wa dyi, sepóɛɖé wa ɓéɖé hwòɖǒ-kpɔ̃-ɖɛ̀ ɓě ɓɛ́ kũ̀à-nyɔ̀ ɓěɔ̀ kéɛ wa bìì nyu jè. Ɔ jèɛɛ, ɔ jǔ ké nyɔ ɖò dyi ɖɛ ɔ mɔ́ nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě xwaa jè hwìɖǐi poìn ɖòùn ní, nìí, ɔ se kũ̀à-nyɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin jǔɛ ɓɛ́ìn.

Nyɔ ɓě ɓɛ́ wa nyu kũ̀à ɖé hwòɖǒ-wɔ̃́-wɔ̃́ múɛɛ, waà kũ̀à-sɔ̃̀ zaìn mú kánáá pū. Ké kpáná ɓě ɓɛ́ wa dyéɛ kɔ̃ún wɛ̃ɛ jè nì ɖé wa gbo pū kà ɖàɓàìn-ɖɛ̀ nìà kɛ, ɔ jǔ ké wa seɔ́ má kpáná ɓěɔ̀ hwòɖǒ kɔ̃ dè, ké wa dyi wa dyé ní. Kɛɛ Gèɖèpɔ́ɔ̀ ɓéɖé hwìè jɛ́ɛ́ kɔ̃̀ mú ɔ nyí nyɔǔn-dyù kpáná ɓě nìà ɓóɛ kɛ.

Ɔ jǔ ké m̀ se kũ̀à ɖò nyuɛ mɔ́, ɓɛ́ dyììn ɖéɛ múɛɛ, Gèɖèpɔ́ɔ̀ ké m̀ gbo kpá ti ɔ mɔ́ɔ nyuɛ dyiɛ, ké m̀ dyiɛ hwòɖǒ kɔ̃ dè mɔɔ ké m̀ dyi ɓaàǔn nì ɓɛ́ ɔ ké m̀ bìì ɖàɓàìn-ɖɛ̀ ɖò nyu ní, nìí, m̀ nì m̀ mìɔùn nììn ti zĩ̀ɛ̌n pídyi.

► Nyɔ ɖò ɓɛ́ìn ɔ mǔè ɓěɔ̀ dɔ́ɔ́ gbo dèɛ̀ ɓá kũ̀à-nyɔ̀ ɖò ɓɛ́ ɔ nyu ɔ kũ̀à-kɔ̃ún-po-nyɔ̀ɔ̀ bìì kũ̀à nɔ̀mɔ̀ dyíin, ɓɛ́ dyììn ɖéɛ múɛɛ, bɔ̃̌ nɔ̀mɔ̀ dyíinɔ̀ dyi dyi ɓeìn nyɛɛ jè dyí.

► Nyɔ ɖò ɓɛ́ìn ɔ mǔè ɓěɔ̀ gbo cɛ̃ɛ kà ɓɛ́ ɔ kpá ma nyɔǔn ɓě gbo ɖé ɔ gbɛ̌ɛ̀ɔ̀ mú, ké ɖɛ nìà kɛ tɛ̀mɛ̀ìn nyɔǔn dyí kà ɓɛ́ Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓě kɔ̃̀ ɖé wa mǔè ɓě jè gboɛ.

► Ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɓěɔ̀ séín mɛ dè dɔ́ɔ́ ɓá dɛ̀ ɓɛ́ wa nì kũ̀à-nyɔ̀ ɓě dyi mɔ́uún wɛ̃ɛ jè dyí, ɓó nyɔ ɓě mɔ̀ùn seà kũ̀à nyuɛń nìɛɛ jè.

À Ɓǎ, mɔ̀ nìà ɖé dyɔún wɛ̃,

Ḿ po m̀ zùo, sepóɛɖé m̀ nyuɛ ké ḿ mɔ̀ kũ̀à-nyu-nyɔ̀ nɔ̀mɔ̀ dyíin. Kpá ḿ gbo ɓɛ́ ḿ ké kpé ɓɛ́ìn ɓó nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpá jè. Nyí ḿ ɖɛ ɓě ɓɛ́ ḿ kɔ̃̀ ḿ ké ɓéɖéɛ, ɓɛ́ mɔ́ún ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě gbo kpáa ɓɛ́ìn ɖekè.

Po ḿ mana kɔ̃ ɓɛ́ ḿ ké wíɖí dyé, ɓɛ́ ḿ ké ní gbǒ-xwíníín-nyɔ̀ ɓěɔ̀ gbo gmɔ̀ɔ̀ ɓɛ́ìn kè ɓɛ́ ḿ ké cɔ́cì-nyɔ̀ ɓěɔ̀ ɖɛ nyí, ɔ kè ɓɛ́ ḿ ké gǎ-dyé-nyɔ̀ ɓěɔ̀ gbo kpá.

Nyuɛ ɓɛ́ ní kpeɖe ké dyíin nɔ̀mɔ̀ kè ɓɛ́ ḿ ké hwòɖǒ-kɔ̃-dè-nyɔ̀ jǔ ɖé ní nyuu-ɖɛ̀ séín mú. Ɔ dyi nì mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ jǔǐn, Ɓɔ̌ɔ̀, nyuɛ ɓɛ́ ḿ ké kpé ɓɛ́ìn ɖe mìɔ, nìí, ɓɛ́ ḿ ké nyɔ ɓáún-ɓáún ɓě gbo kpa ɖe. Ḿ po m̀ zùo, sepóɛɖé nì kpeɖe nɔ̀mɔ̀ dyíin ɓó ḿ gbo ti séín.

Kǎà ɔ mɛ nì

(1) Zà vɔ́sì ɓě nìà kɛ wuɖuún sɔ̀ìn ɖé Nɔ́ɔ́-cèè-ɖɛ̀ɔ̀ mú: 6:6-11, 10:4-5, 12:11, 12:24, 12:27, 13:4, 13:11, 14:23, 18:9, 20:13, 22:29, 24:30-34, and 26:13-16. Céè kũ̀à-nyu-nyu kè fó-fóɛ̀ jìì-tò-ɖɛ̀ ɓě kè wa nyuu-ɖɛ̀ ɓě céè-ɖɛ̀-mì dyúáɖò kɔ̃ sɔ̀ìn ɖé vɔ́sì ɓěɛ̀ mú.

(2) M̀ kè m̀ mǔè ɖɛ-cɛ̃́-nyɔ̀ ɖò mɛ poìn dyí ɓɛ́ ɓě ké ɖɛ xwã́ún-xwã́ún wè ɖò céè ɓá ɖɛ ɖò-ɖò ɓě nìà dɔ̃̀ǐn mú dà ɓíɖíiɛɛ dyúáɖò jè dyí. (Ɓě ɖǎ kpoún kpá ɖò-ɖò séín ní, ɖɛ-cɛ̃́-cɛ̃́ɔ̀ nàìn-nyɔ̀ɔ̀ mu kpoo-ɖò-ɖò ɖɛ kɔ̃̀ jè wa kéà céèɛɛ wa nyíìn) Ɓě mɛ cɛ̃ ɖɛ ɓě céèà kɛɛ jè ɖɛ-cɛ̃́-tìɔ̀ nyɔ mu ɓó dyí kɔùn wɛ̃ɛ gbɔ-dè-tìǐn.

• Kũ̀à kè Gèɖèpɔ́ɔ̀ hwɔìn-ɖɛ̀ nìà ɖé nyɔǔn-dyù mú kɛ

• Kũ̀à kè nyɔ mìɔùn ɔ kè nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě jè gbo-kɔ̃̀-kɔ̃̀

• Kà Kɛ́ɖɛ́ì-ɖeín-nà-nyɔ̀ ɓɛ́ wa kpɔ̃ dyi ɓó kũ̀à kà kò ɖò nyu jèɛɛ ké kũ̀àɔ̀ nyuɛ nyu kɛ (Ɖɛ ɓě muà céèìn ɓá kɔ̃in-wùɖùìn-ɖɛ̀ nìà kɛ dyíɛɛ mɛ sɔ̀ìn ɖé Ìfísĩ̀ɔ̀ 6:5-8 kè Tátɔ̀ 2:9-10 mú.)

• Kà Gèɖèpɔ́ɔ̀ nyu à mɔ́ɔ́-ɖɛ̀ ɓě à nyíɛ kánáá pū kɛ

• Kũ̀à kè kà m̀ ké nyɔ tɔ̀ɔ̀ ɓě kpɔ̃ɔ nyu kɛ